47. Adriaen Janssen, schout, Goert Willemszoen, gezworen, Wouter Loir Wouterszoen ende Willem Janszoen, schepenen oft gezworens van Besoijen, seggen dat tuijterlant buijten sdijcx van Besoijen is ontrent hondert ende XXV ackeren oft weeren groet, elck weer van drie gaerden breet ende wat meer dan vijf hondert roeden lanck, ende moeten alle jaeren slooten ofte zij en hebben geen prouffijt overmits dat overvloijen vanden wateren ende dattet water dair up blijft staende ende die graften vervollen, zoe dat zij die moeten diep delven om twater vanden lande te losen, ende elcke gaerde es twaelf voeten lanck. Seggen voerts dat daer noch veel waters leijt tusschen die kercke van Besoijen ende die Mase oft Drongelen, ende boven die kercke loopet^a nu aen een, ende over tzestich oft tzeventich jaeren wast oest boven de Drongelsche kercke mede bewatert tusschen daer ende Drongelen alst nu beneden die kercke is.

Seggen dat twater, leggende tusschen Besoijen ende die Mase, geheeten is de Gantel, ende tlandt leggende tusschen die Eelandt sloet ende die Gantel is groot ende breedt nae dat die Mase crom loopt, somwijlen breeder in een plaetse dan in dandere.

Seggen dat die Gantel hoe meer westwaerder hoe dat hij is breeder, ende loept oest waerder nae Waelwijck toe, daer zij toegedijckt is bij hemluijden van Besoijen om te beletten twater van Waelwijck, ende lecht den dijck achter die kercke van Besoeijen noortwaerder streckende nae Drongelen toe, zoe datmen van Besoijen over den dijck droech voets gaen mach tot die Mase. Seggen voirts dat Eelandt ^b behoert de heere van Waelwijck, ende streckt hem langes die Mase soe verde als Besoijen streckt, ende oest boven Besoijen legget tlandt van die van Waelwijck, streckende tot inde Maze, ende dat bewesten^c Besoijen compt Capelle ende dat eenige vanden lande van Capelle strecken over die Gantel tot die Maese, maer tlandt genaempt die Pekelharinck compt van Capelle over die Gantel tot an die uuijterdijck, tot der Mase toe.

 

Noten ^a aanvankelijk leijtet, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – ^b aanvankelijk van, echter doorgehaald. – ^c veranderd uit beweesten.

 

 

Ramsdonck.

48. Adriaen Adriaenszoen, schout, Adriaen Zegerszoen, Ansem Willemszoen, heemraeden, Adriaen Janszoen Buijs, gezworen van Ramsdonck, seggen dat bij staende lande die weeren binnen Ramsdonck plegen te loopen vanden Dongen ter Maese toe zuijt ende noerden, maer midts tbevloijen vanden lande ist landt wel die drie vierendeelen of geslegen geweest, zoe dat die geene die chijns of renten daerup den landen hadden en hebben daer van nijet meer betaelt dan een vierendeel, maer overmidts dat het sichtent andie zuijtzijde ende noortzijde wat  angewassen is, mach tlandt nu beloopen tot een derdendeel vanden groete diet hadde bij staende lande. Seggen dat zij die settinge nijet en stellen op tlandt, ende en weten midts dien nijet hoe groot tlandt van Ramsdonck is, noch buijten noch binnen sdijcx. Oeck en hebben zij anders geenen dijck dan een somerdijck.

 

 

49. Adriaen Corneliszoen heeft gehuert den grooten rietbossche leggende an die oestzijde vander Roedecamere, streckende van dat Camergadt oestwaerts tot Scelpaertszoen Werf tot zoe verde alst verlandt ende aengewassen is, ende den tijt van zijnre huere ^a bij nijemandt anders beheert ^b noch anwassen sal, ende dit om twee Rijnsgulden tsjaers den tijt van zes jaeren. Den eersten termijn sal verschijnen Kersmisse eenentwintich, ende in dese huijere en is die visscherije nijet begrepen.

 

Noten ^a aanvankelijk noch anwassen sal ende den tijt van zijnre huijere, echter doorgehaald. – ^b aanvankelijk daert, echter doorgehaald.

 

 

50. Cornelis van Dijck Pieterszoen, woenende ter Dussen, heeft van ons gehuert een werf gelegen in Hillekens Gadt oestwaert vanden Brassert, groot ontrent vijf mergen, met rijet ende duijl ende soe veel noch binnen den huijeretijt noch anwassen sal, ende bij nijemandt anders beheert, om twaelf stuvers tsjaers sonder die visscherie, ende sal die huijere dueren den tijt van vijftien jaeren. Den eersten termijn sal verschijnen Kersmisse naestcomende.

 

 

51. Adriaen van Dijck Pieterszoen seijt dat hij heeft gehuert van Jan Willem Rengaertszoen een zestendeel van XXXII mergen lants, leggende buijten sdijcx gemeen met Boeckelaers erfgenamen ende Jan die Vriese weduwe, woenende tot Dordrecht, ende dat van die XXXII margen zijn wel afgeslagen zes mergen, ende is groet ende goet landt leggende boven water ontrent XXV mergen, ende van dat zestendeel Jan Willemszoen toebehoirende gheeft hij twee Rijns gulden tsjaers, ende Boeckelaers deel huijert eenen Boeijen Staeszoen. Wij hebben hem belast nijemandt gelt te geven van die huijer waer tot wij hem anders laeten weten, up peijne van anderwerf te betaelen.

 

 

52. Jan Dodinck, schout vander Capelle, Dirick van Cloetwijck, Philips Buijenszoen ende Heijndrick Ghijsbrechtszoen seggen dat die weeren van Capelle, streckende noortwaerts nae die Mase, in voirtijden zoe lanck nijet en waeren, maer zijn binnen XXV jaeren angewassen ontrent thien of twaelf roeden inde lenckte maer nijet inde breede.

 

 

4 juli 1521

53. Upten vierden julii zijn voir ons commissarijsen voirn. gecompareert Aert van Ghijsel ende Andries Janszoen, heemraedt in Waspijck, ende zeijden dat tlandt vanden luijden van Waspijck streckt over twater tot die Mase toe, ende slaet meer of dant anwast. Ende die geerfden in Waspijck besitten tlandt leggende jegens over an die zuijtzijde vander Mase, naer advenant van huer lant dat zij hebben binnen den dijck. Zeijde Aert voirs. dat hij heeft met zijn kinderen dertich gaerden in een stuck streckende over twater tot die Mase, gelijck zijn gebueren, ende Andries zeijt dat hij tot drie ofte vier steden heeft in als veerthien gaerden streckende tot die Mase als voeren. Ghevraecht hoe zij die gaerden rekenen, zeijden dat elcke gaerde was groot of cleijn naer die luijden in voertijden gierich geweest hadden, ende en waeren ten hoechsten boven zeven oft acht roeden voeiten^anijet lanck. Seggen dat indien tlandt noch leggende onder twatere anwasten ende hoech worden, zij meenen dat tselve hemluijden toebehoiren soude, alsoe huerluijden brieven spreken tot der Mase, maer alsoe nijet veel in huer quartier an en wast, zeggen dat daer van en sal geen groote questie vallen binnen haeren leven noch van haeren kinderen.

Wij hebben hemluijden gelast, indien zij meenen te hebben eenich recht oft previlegie vanden anwassen dat zij die brieven oft bescheijt dat zij daer van hebben ons souden brengen binnen achte dagen.

 

Noot ^a aldus het handschrift; lezing van de i onzeker.

 

 

54. Adriaen Philipszoen van Nederveen, woenende up Ghijesendam, zeijt te hebben negen mergen int Corte Ambocht alsoet is negen roeden breedt, streckende tot VI^C roeden int water ende en is geen half mergen lants boven twater, ende is beleijnt ande westzijde Thijs Heijnen Volck ende Heijn Loijen oft Griete Pieter Staelen oistwaerts^{a b}. Zeijt hier van te hebben brieven, daer van hij copie den commissarijsen overgelevert heeft. Seijt noch te hebben in Aert die Loeijen Bossche in een stuck twaelf mergen, leggende aen dat westeijnde van Aert die Loeijen Bossche, maer daer en is nijet af gecomen, alsoet binnen twee ofte drie jaeren up gecomen is van dander stuck, en weet die groete nijet. Seijt dat meester Andries van Hergem bruijct die Steenencamere die hem Adriaen toebehoirt, ende hij en can daerom nijet pleijten. Heeft noch in Houweninghe thien ende een half mergen lants daer die peerboom up staet up den dijck, daer van hij somwijlen wat rijets van snijt. Seijt dat die peerboom staet up den dijck, ende hij ende zijn ouders hebbent veertich of vijftich jaer beseten van zijn lant en is boven een half mergen nijet staende boven water, daer van hij ons thoende eenen brief in date IIII^C LXII, sprekende van diversche parceelen van landen, ende onder  andere van X½ mergen lants genaempt de Peereboem^b, sonder ander bescheijt wairaen dat dat lant beleijnt was, anden dijck oft anders, zeijt dat van dat lant aende oestzijde lecht Herper van Houweninghe of meester Andries voer hem ende westwaert leecht die castelleijn van Sinte Geertruijden Berge. Zeijt dat die casteleijn over veertich jaeren plach daer te doen visschen ende heeft zijn deel hem Adriaen verhuert, maer over twaelf of vijftien jaeren plach een ijegelick up zijn lant te visschen tot ontrent zeven of acht jaeren herwaerts dat meester Andries voirs. die visscherien verhuert heeft ende belet dander te visschen. Noch heeft hij Adriaen negen mergen bezijden Herper van Houweningen oft meester Andries, ende is meestal onder twater, ^ddaerof alnoch^d geen mergen lants boven watere en es, ende en heeft ^e noijt boven thien stuvers daer van gehadt. Heeft noch achtien mergen inden Cleijnen Brassert, die hij gecoft heeft van Jacob Janssen ende Geerijt Jan Diericszoen, ende is gecomen van Jan Diricszoen, over oude vader, maer en heeft hier van geen bescheijt ende en heeft daer van noeijt prouffijt af gehadt, alsoe Broeder hem dat ontweldicht heeft. Nae vele communicatie wij vraechden hem oft hij wilde kennen zijn ongelijck ende dat hij geen recht en hadde inden voirs. lande oft dat hij ontfangen wilde worden in justicie om zijn recht te deduceren. Hij verclaerde dat hij om dese sake geen proces en wilde hebben, maer indien men dat landt wilde verhuijeren, datmen hem zijn deel vanden lande soude willen laeten volgen om eenen zekere penninck tsjaers, twelck wij zeijden dat nijet doenlick en was, overmidts die cleijne gedeilten die hij in diverschen stucken zeijt te hebben, al waert oick dat hij daer in eenich recht hadde waerom, indien hij in rechte begeerde gehoert te zijn, dat hij den eersten rechtdage naeden ougst naestcomende comen soude mogen voerden raet in Hollandt ende vertoenen zijn recht, tvoirs. goet blivende in handen vander Keiserlijke Majesteit ende onder sequester als ons bijder Keiserlijke Majesteit gelast was.

 

Noten ^a door een andere hand in de rechtermarge geschreven. –  ^b aanvankelijk oestwaerts, echter doorgehaald. –  ^c Pe veranderd uit andere letters. –  ^d-d aanvankelijk alree, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. –  ^e aanvankelijk hij, echter doorgehaald.

 

 

55. Adriaen Bouwenszoen, woenende up Ghiesendam, seijt dat hij een derdendeel van veertich mergen lants heeft, leggende op twesteijnde^a van Aert die Loeijen Bossche gemeijn met die van Sulckcom ende Aert die Bot, ende dat hij daer van geen brieven en heeft alsoe die verbrant zijn, ende en heeft daer van nijet veel prouffijts gehadt dan dat hij jaerlicx vier of vijf vimmen rijets af gesneden heeft, en can nijet geweten die groete van dat lant noch en soude nau weten die bepalinge, maer soude die moeten soucken. Zeijt dat hij zijn deel gecoft heeft om twee pont groote. Ende nae veel woerden zeijde dat hij zijn handt af trecken sal ende begeert dat te huijeren.

Thonis Adriaenszoen, scepen tot Sinte Geertruijden Berge, ende Pieter Ghijsbrechtszoen, up Hardincxvelt woenende, zeijden dat zij met Loeij Aertszoen ende Gerrit Jacobszoen hebben onder hem tween drie weeren in Aert de Loeijen Bossche. Seijde Pieter Ghijsbrechtszoen dat hij gemachticht is van Willem Aertszoen up Noerdeloes, zijn susters man, uuijten naem van een jonge die tvierendeel heeft in dit goet, ende dat hij selver daer in geen recht en heeft, ende verclaerde in presentie vanden voers. Loij ende Gerrit dat zij geen recht en pretendeerde in dit landt gelegen in Aert die Loeijen Bossche ende begeren tselve van der Keiserlijke Majesteit te huijeren.

 

Noot ^a veranderd uit tweesteijnde.

 

 

56. Clauwert Marceliszoen, woenende up Hardincxvelt, seijt dat hij heeft negen mergen lants geheten Stakenburchs Weere in Aert die Loeijen Bossche met die coster woenende tot Aerdenburch. Hij en weet die limiten nijet noch waer dat het leijt en heeft oeck noet prouffijt daer af gehadt. Thoende eenen brief daer van in date XV^C ende een, zeijt dat hij eens uuijten lande bij Aefken Herman Maessen, weduwe tot Dordrecht, uuijtgesteken is, hij sal hier af zijn handen trecken. Seijt dat hij noch heeft in Werckendam up die Oude Wiel up den oesterschen hoeijck die helft van XIX½ mergen lants, twelck leen is gehouden vanden ambochtsheere van Werckendam. Daer van thoende hij eenen brief vanden ambochtsheere in dato den thiensten novembris lestleden, inhoudende die helft up hem ende dandere helft up Willem Claeszoen. Seijt dat hij met die vader van Willem voirs., diet lant gecoft heeft vanden ambochtsheere, ende is dat een weer geheten Daem Verduijns smael weer, groot vijftien margen, daer oestwaert af gelegen is Huijch Allertszoen met zijn medewerckers, noch vijftalven mergen daer oestwaerder an gelegen zijn die voirs. XV margen ende west Sinte Katherijnen altaer tot Werckendam, ende is voer al gegeven XXXII Rijnsgulden behalven tverlije. Die voirs. Willem Claeszoen es oick ^abij ons^a gecomen, zeggende dat hij die weder helft gecoft heeft, ons thoenende gelijcken brieven voer zijn deel, ende en houden geen van beijden eenige heergewade, waer bij wij henluijden gelast hebben dat zij haer hant trecken vanden landen ende die beesten daerup gaende of nemen, want wij souden tprouffijt des keijsers daermede doen. Zij zeijden zij souden den ambochtsheere van Werckendam spreken.

Jacop Baertszoen, meester van Onser Vrouwen gilde in Slijdrecht, seijt dat Onser Vrouwe in Slijdrecht heeft landt int Corte Ambocht, een weer, leggende int uuijterste westeijnde genaempt dat Cauweer, groet zes roeden breet, ende dat het haer gegeven is sonder brieven. Daer en wast nijet dan rijet up daer jaerlicx van compt zestien stuvers, ende dat ander weer is leggende up dat uuijterste oesteijnde van dat weerdeken van tCortambocht ende gelt twaelff stuvers tsjaers, ende leijt oestweerder van Cornelis Baertszoen, ende is groet zes roeden breedt. Hij is te vreden van Onser Vrouwen wegen zijn handt van desen landen te trecken ende die Keiserlijke Majesteit hier mede te laeten bewarden.

Cornelis Baertszoen zeijt dat hij mit Cornelis Herpers heeft twee weeren lants leggende in Aert die Loeijen Bosch, groot twaelf mergen, daer van die hulckmaeckers tot Dordrecht deen helft behoirt, dander weer is groot veerthien mergen, die helft mit die hulckmakers voirs. gemeen, ende hij is tevreden zijn handt hier van te trecken soe verde raect zijn deel. Die selfde Cornelis thoende ons eenen brief in date duijsent vierhondert ende negen, tsaterdaechs nae Sinte Mathijs, die hem Cornelis Herpers voirs., nu sieck zijnde, gegeven heeft om ons te thoenen, roerende zekere landt dat hij meendt te hebben int Cortambocht, groet derthien mergen, welcke wijlen Herper heer Diricxzoen bastaert gecoft hadde van den grave, ende is over gifte gegeven bij den dijckgrave. Seijde dat hij, Cornelis Aertszoen, heeft noch lant int Cortte Ambocht, dair van hij ons thoende eenen brief in date duijsent driehondert LXXVI, dair van hij lestwerf renunchieerde tot prouffijte vander Keiserlijke Majesteit.

 

Noot ^a-a door een andere hand boven de regel geschreven.

 

 

57. Willem Willemszoen, schout van Sprange, oudt ontrent vijftich jaeren, zeijt dat alsoe lange hem gedenckt is voer Besoeijen noortwaerder landt geweest tot die Oude Strate, welcke Oude Strate bij staende lande strecte van Besoijen doer Capelle, Waspijck ende Ramsdonck ende soe tot Dordrecht toe, ende lach twee hondert roeden noortwaert vander Nijewer Strate die nu noch leijt, ende buijten die Oude Strate lach nog wat lants maer was nijet veel, ende was veel mit duijl ende diergelijcke bewassen. Maer is sichtent dertich jaeren wel hondert roeden toegewassen, bijsonder achter Cappelle. Ende an Besoijen, hoe verder oestwaerder hoe dattet meer toe gegaen is, soe dat daer nu anders nijet en leijt^a van waters wegen dan die Gantel, twelck nijet en is dan een sloet, ende hoe verder westwaerder, hoe die Gantel breeder wordt. Seijt dat int anwassen vanden watere te middel int water gestaen hebben rijet bosschen, duijl ende diergelijcke, de welcke alsoe grooter geworden zijn ende alsoe meer ende meer angewassen zijn. Seijt dat die landen behoerende die vander Cappelle strecken tot den uuijterdijck vander Mase over die Gantel, welcke uuijterdijck, soe hij getuijge vanden ouders heeft hoeren zeggen, is geweest die ouden dijck vander Oude Mase.

 

Noot ^a aanvankelijk loijt (?), echter doorgehaald en boven de regel veranderd.

 

 

58. Meester Aert Bottellier, woenende te Sprange, out ontrent LXXX jaeren, heeft XLIII jaeren gewoent te Sprange, seijt dat ontrent dertich jaeren geleden hij gehuert heeft lant in Besoeijen vanden cathuijsers, ende uuijt dien weet hij dat tlandt van Besoijen altijt meer anwast, alsoe die cathuijsers hem alle thien jaeren die huijer verhoechden, ende mit dat anwassen vanden lande wan hij zijn beste goet. Seijt dat die Oude Straete was daermen alsdoen ginck van Besoeijen nae Bergen tot Dordrecht, ende lach ontrent LXX roeden benoerden een somerdijck dier noch leijt, ende^a van die somerdijck tot die Nijeuwe Strate daer nu die huijsen up staen is ontrent X^Cb roeden. Seijt voerts dat buijten die Oude Strate alsdoen nijet veel lants en was, twelck is geleden ontrent dertich jaeren, ende an dat voirs. landt dat hij doen huerde en lach boven drie of vier hondt lants nijet buijte dOude Strate, welck lant van Besoeijen nu lanck is schoen lant tot die Gantel toe wel vier of vijfhondert roeden, ende van daer tot die Mase.

Seijt dat die Gantel is een wateringe geweest, gecommen vanden scharinge vanden water. Seijt dat int anwassen soe is die duijl gewassen noertwaerder vanden lande, ende die gheene die prouffijt wilde doen mit zijne lande plach die duijl af te snijden, ende inden winter quam met den ijse slijck ende anders daer tlandt mede hoechde, soe dat tlant ontrent Besoeijen bijden water hooger is dan bijden huijsen. Seijt dat vanden Oude Straet tot den nijeuwe sloot ist twee hondert roeden, ende van daer tot die Gantel wel vijftich roeden, ende vanden Gantel tot die Mase ist ontrent tzeventich roeden, twelck hij getuijge weet alsoe hij daer landt gehadt heeft ende noch heeft in huijere, ende dat hij vanden Oude Strate tlandt verhuijert tot die nijeuwe sloet, welcke nijeuwe sloet nu al vervuijlt^c is, ende dat die tzeventich roeden vanden Gantel tot die Mase hij getuijge gecoft hadde leggende naest landt vanden cathuijsers.

 

Noten ^a veranderd uit onder. –  ^b aanvankelijk X^C, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel opnieuw X^Cgeschreven. –  ^c aanvankelijk vernijlt, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd.

 

 

59. Adriaen Janszoen, woenende tot Ghijsenoudekerck, seijt dat hij ontrent twee jaeren geleden gecoft heeft van Floris Janssen erfgenamen, woenende tot Ghijsenoudekerck, een weer lants groet achtien mergen, leggende int Cortambocht, daer van een mergen lant^a is, ende heeft daer voer betaelt ontrent twintich schildt, ende heeft dat verhuert thien stuvers tsjaers, ende gaet allen dage aff. Oest van dit landt leijt Onser Liever Vrouwe van Slijdrecht landt ende en weet nijet wije west van hem leijt. Hij en heeft noch geen brieven noch kerckgeboden als hem geloeft is. Floris erfgenamen zijn desen: Lambrecht Heijndricxzoen, Thonis Floriszoen, Dirck Malssen, Pieter Lauwe, al anden Ghiesen woenende, Pieter Janszoen, woenende in Ghibelant, ende begeerde datmen desen soude ontbieden alsoe zij hem dat lant vercoft hebben, ende dat hij begeerde weder te hebben zijn gelt, ende was te vreden zijn handt te houden van tvoirs. landt.

 

Noot ^a veranderd uit lants.

 

 

60. Jan Janszoen alias Hanmaet^a, woenende up Hardincxvelt, seijt dat hij heeft vijftien mergen inden Oude Wiel met Jan Pieter Heindrick ende Dirck die Winters kinderen, woenende tot Dordrecht, de welcke zijn^{b c} brieven hebben. Pieter Heijndricszoen kinderen hebben alleen die een helft, ende en weet nijet hoe veel hij daer in heeft, al soe inden ander helft wel vijftich in deelen als Joest die Potter ende Claes Potter cum sociis. tLandt is vijftien roeden breet, streckende oest ende west, ende is lanck zuijden ende noerden twaelf of derthien roeden, rekennende over die kille die wel twintich roeden wijt is, ende en heeft daer geen prouffijt of gehadt dan somwijlen een half vimmen rijets afgesneden, alsoe een ijegelick te laet compt mits dat zij al rijet snijen die willen. Hij en wil om zijn deel geen proces hebben ende sal zijn handen af trecken vanden lande.

 

Noten ^a door een andere hand aangevuld in een opengelaten ruimte. –  ^b door een andere hand in de rechtermarge geschreven. –  ^c aanvankelijk dese, echter doorgehaald.

 

 

61. Griet Floris Claeszoen weduwe, woenende in Slijdrecht, seijt dat haer kinderen geen landt en hebben dan zij haer geeft. Zeijt dat zij heeft een weer in Houweninge groet ontrent twaelf mergen, heeft daer van brieven van anvangeninge in date den XX^en julii anno XV^C twaelfve, ende ande westzijde leggen Floris Janszoen erfgenamen, an die oestzijde heer Jacob van Wingaerden. Seijt dat haer principalen brieven verbrant zijn, kende dat die Keiserlijke Majesteit meer rechts in heeft dan zij. tLant is groot boven twater ontrent een half hont, dat ander leijt onder twater ende snijt daer van somtijts wat riets om te barnen, ende somwijlen alst gesneden is, wordt dat bij anderen thuijs gehaelt. Begeert datmen haer dit wil in pachte laeten ende sal soe lange haer handt af trecken.

 

62. Jan Mathijszoen, Heijndrick Mathijszoen ende Adriaen Claeszoen, voer hem selven, woenende in Slijdrecht, seggen dat zij hebben onder hem vier brueders int Cortambocht twintich margen landts geheeten die Steene Camer, ende zijn bij haer vader gecoft om tweendertich schilt, ende is daer van een brief in date vierhondert X^C VIII mit Jacob Bol voer een waerbrief. Heeft buijten den water ontrent een margen, ende heefter somwijlen wat rijet af gesneden waerdich drie ofte vier stuvers, ende leijt an dat westeijnde vanden lande oest van Onser Liever Vrouwen landt, ende ande oestzijde van desen lande leijt Adriaen Philipszoen, ende sullen haer waerborgen spreken. Deze voirs. persoenen hebben noch landt, leggende in Aert die Loeijen Bosch, gemeen met Grietken Pieter Staelen, Claes Jacobszoen, Dirick Jacobzoens kinderen, woenende up Hardincxvelt, Jacob Claeszoen, Neel Claeszoen up Hardincxvelt, Jan Diricszoen woenende up die Peluwe, Jan Claeszoen ende Heijnrick Claes, woenende te Dordrecht. Zij en hebben daer van nijet veel baets ende en weten nijet hoe tgroet^a tlandt is, ende die brieven zijn onder Grietken, ende zullen haer handen trecken vanden landen ende begeren dat te huijeren.

Seijden, indien Herman Mathijszoen up morgen hier nijet en quame, zoe blijft hij bij tgundt dat zij gedaen hebben. Voer Aertken, weduwe van Baert Baertszoen, die een deel hadde van Neel Mathijszoen, heeft Jan van Wena geseijt dat zij haer handen af treckt. Indien Jacob Corneliszoen ende Wouter Corneliszoen, voechden van Aertkens kinderen, tselve nijet doen en willen, zij zullen hemluijden dat seggen om morgen hier te comen.

 

Noot ^a aldus het handschrift.

 

 

63. Jorijs Aertszoen, woenende in Slijdrecht, zeijt dat hij heeft elf mergen lants, leggende int Cortambocht in twee stucken, ende van desen leijt boven twater twee hont, ende is belendt Jan Mathijszoen cum sociis leggende an die westzijde, ende Floris Janszoen erfgenamen aen die oestzijde, ende wast up dit landt ontrent twee vimmen rijets tsjaers. Hij heeft vanden zeven mergen brieven in date driehondert tnegentich, den XVIII^en in april, ende die ander brieven vanden vier mergen in date duijsent vierhondert ende zeven, up jaers avont. Hij sal zijn handen hier van trecken ende begeert dat te huijeren.

 

 

64. Baen Diricszoen, Ael Hermanszustere, weduwe, ende heer Adriaen van Tol, ^a woenende in Slijdrecht, zeggen dat zij inde Merwede visschen mit die bastaert fucken voer haer kuecken, maer en ^b steken^c nijet. Ghevraecht of zij hem vermeten recht te hebben te mogen visschen met steken, netten oft anders, seggen dat zij geen recht en pretenderen in killen oft anders salm, stoer oft diergelijcke int water inde Merwede ofte daer ontrent te visschen.

 

Noten ^a aanvankelijk zeggen, echter doorgehaald. –  ^b aanvankelijk stelen, echter doorgehaald. –  ^c door een andere hand in de rechtermarge geschreven.

 

 

65. Die zelve Baen, Ael ende heer Adriaen mit Wouter Adriaenszoen seggen dat zij hebben met Cornelis Hermanszoen, Dirick Hermanszoen ende Boijen Hermanszoen zeker lant int ambocht vander Merwede, te weten twee weren gemeen onder hem allen, ende is altijdt landt geweest, ende gaet dagelicx meer af, ende staeckt vander Merwede zuijtwaerder tot die Graef toe, ende is noch boven water ontrent anderhalf mergen, ende en is geen anwas. Baen voirn. heeft noch twee weren alleen. Ael Hermans heeft oick twee weeren, een in Craijensteijn ende een inde Merwede.

De selve heeft noch in tuijterste eijnde ontrent XXV roeden groet daer nijet dan rijet en wast. Wouter Adriaenszoen heeft een weer lants met Adriaen Corneliszoen, in Slijdrecht woenende, leggende in Craijesteijn^a. Meester Adriaen heeft noch landt in Craijesteijn^b. tSacraments gasthuijs tot Dordrecht een weer lants, ende meenen tselfde te leggen in Craeiesteijn. Thonis Jacobszoen, die voerspraeck tot Dordrecht, een weer daer an leijt hij Wouter Adriaenszoen voirn. met een weer lants.

Cornelis Wouter Diricszoen nu behoert toe Floer die Cuper.

 

Noten ^a de eerste ij veranderd uit een andere letter. – ^b veranderd uit Dracesteijn (?).

 

 

66. Jan Willem Reijerszoen ende Jan Oezierszoen, Reijer die jonge kinderen, Griet Jacobs alias Griet Coppers in Slijdrecht een weer. Seggen dat zij nijet wel en weten waer dit landt leijt, in Merwede of Craijesteijn^a, alsoe dat landekin genaempt is Craiesteijn naer tslot dat daer gestaen heeft, maer het leijt oeck inden ambochte vander Merwede, ende tgeheel landeken is groet ontrent vijventwintich margen.

 

Noot ^a veranderd uit Draeesteijn (?).

 

 

67. Jacob vander Mase, als man, ende Bruijste de Jode Dirck vander Lecke bastaert zoen, zijn voer ons gecompareert van wegen die jouffrouwe vander Lecke, weduwe Dircx vander Lecke nu Jacobs huijsvrouwe, ende hebben ons gethoent vier copien, geteijckent bij een Valentinus, notarius, bijden welcken zij zeggen dat Dirick vander Lecke gecoft soude hebben vanden gasthuijs meesters ende Heijlich Geestmeesters tot Schoenhoven XIIII mergen ende zeven ende een half mergen lants, leggende in Werckendam, daer van die zeven ende een half mergen gemeen leggen met den erfgenamen van Jan vander Tempel, daer van zij ons thoenden copien van brieven in date XV^C ende twee, gepasseert voer dat gerecht van Scoenhoven. Noch mit Govert Heijndricszoen die helft in thien margen, noch in een halff cleijn weerken met den selven Govaert groot ontrent vijf margen, een derdendeel van desen, en brengen zij geen groot bescheijt dat het Dirick toebehoirt soude hebben. Zij hebben die vier copien onder ons gelaeten om die te deursien, ende wij souden ons breeder hier up informeren ende alsdan hemluijden ontbieden an Johannes Coster tot Werckendam, huerluijder rentmeester.

 

 

19 juli 1521

68. Upten XIX^en julii anno XV^C eenentwintich compareerde jouffrouwe Lijsbeth, weduwe wijlen Willem Willemszoen, voer mij Jaspar Lievijnszoen, raedt etcetera, ende meester Pieter van Sinte Pieters, secretarijs inden Hove van Hollandt binnen die stede van Middelborch, ende verclaerde dat haer man, Willem Willemszoen, geleden^{a b}ontrent XL jaeren naer haer besten onthoudt, gecoft heeft gehadt zeker mergen lants leggende aen die Dussen in Zuijthollandt inde Groote Laer of inde Cleijne Laer, sonder dat zij daer van eenich bescheijt weet te seggen noch van die groote van dien, dan^c seijt dat tselfde lant, in tijden als haer man dat cofte, soe hoech was datmen daer haver up zaeijde, maer en heeft haer man daer van noijt prouffijt gehadt zoe om dat oerloge van Utrecht als van Gelre, soe dat zij tselfde landt vercoft heeft elff of twaelf jaeren geleden meester Evert die Veer, daer van die selve meester Everaert haer noch schuldich is twaelf ponden grooten Vlaems, alsoe die coepe geschiede te betaelen alle Sint Jansmisse, ende en heeft meester Everaert van haer noch geen brieven van eijgendomme, ende die brieven van eigendomme die zij daer van heeft, leggen te Oudenbossche onder haeren rentmeester, die welcke zij presenteerde te thoonen, maer begeerde daer toe lange dach. Seijt dat nae haer besten duncken tvoirs. landt groot is ontrent negenthien of twintich margen, ende dat zij boven anderhalf pondt grooten vanden margen nijet bedinckt, en heeft up lange dagen ^ddie zij^d overmits haer siecte ^e int zeker nijet en soude weten te seggen.

 

Noten ^a door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – ^b aanvankelijk oudt, echter doorgehaald. – ^c veranderd uit dat. – ^d-d door een andere hand boven de regel geschreven. – ^e aanvankelijk zeijde dat zij, echter doorgehaald.

 

 

20 juli 1521

69. tSanderen daechs, den XX^en julii, is bij ons gecomen heer Claes Willemszoen, priester, canoninck tot Sinte Pieters te Middelborch, verclaerde dat ^aWillem Willemssen^a, zijn vadere, inde Groote ende Cleijne Laer ander Dussen van eenen genoempt Jan van Galissien gecoft heeft ontrent drientwintich margen lants om zekere somme van penningen die hij nijet en weet te verclaeren. Dan zeijde dat hij up ghister avondt die quijtancie gesien heeft vanden lesten penningen vanden coope die zijn vader daer af betaelt heeft, ende dat die brieven daer van lagen onder haeren rentmeester ten Ouden Bossch, waer van hij binnen drie weecken copie auctentijck seijnden soude inden Hage in onsen handen. Seijde dat meester Evert de Veer tselve lant gecoft heeft tusschen drie ende vier ponden grooten die margen, ende heeft die selve copie van brieven ons zedert overgesonden.

 

Noot ^a-a door een andere hand boven de regel geschreven.

 

 

1523

Anno XV^C XXIII.

 

15 april 1523

70. Den vijftiensten dach aprilis anno vijftienhondert drientwintich, naer Paesschen, zijn voer ons Frederick van Renesse, heere van Mal, Jaspar Lievijnszoen, raeden in Hollandt, ende Vincent Corneliszoen, meester vander rekencamere inden Hage, in desen gecommitteert als boven, ghecompareert ^a Neelgen Jans dochter, weduwe van wijlen Pieter Meesters, ende mit huer^b Thonis Thonissen up Ghijssendam ende Jan Gemenszoen up Hardincxvelt, de welcke zeijden dat zij elcx hadden een derdendeel in elf mergen lants leggende in Aert de Loijen Bosch, hebbende aende oestzijde Florijs van Colster, ende is huere landt het^c derde^d weer vanden oesteijnde, daer van tweede weer onbeheert is, zoe dat Floris van Colster teerste weer in Aert de Loijen Bosch heeft, ende is tselve huer lant breet ontrent elf roeden streckende zuijt ende noerden, ende is belendt ande westzijde mitten Stoutennaers lant als Wil Aerts,  Thonis Aerts, Pieter Aertssen ende die kinderen, ende verclaerden dat zij van tvoirs. lant geen brieven en hadden. Dan zeijden dat kenlick was dat huer ouders tselve landt beseten hadden voerde inbreexel van Zuijthollandt, ende daer toe thoenden zij ons een zeker primaet gescrifte bij een priester gescreven, sonder voorder bescheijt. Eijntlicken hebben die voirs. persoenen verclaert dat zij om dat landt geen proces hebben en wilden, maer begeerden datmen, indien de Keiserlijke Majesteit tselve lant verhuert oft wechgave, dat hij hemluijden tselve soude willen verhueren oft geven. Daerup wij hemluijden zeijden ende^e van skeijsers wegen bevalen dat zij huere handen vanden selve lande ende eijgendom vandien houden souden. Ende indien men tlandt verhuijerde, zij souden alsoe nae wesen als ijemant anders.

 

Noten ^a aanvankelijk als, echter doorgehaald. – ^b veranderd uit haere. – ^c door een andere hand boven de regel geschreven. – ^d veranderd uit een ander woord. – ^e boven de regel.

 

 

71. Cornelis Sijmonszoen, woenende up Gijssen Ouwekerck, seijt dat hij in Aert den Loijen Bosch met zijne halve broeders Lambrecht Heijnricszoen ende Cornelis Heijnrickszoen heeft wel vier margen lants aen een stuck leggende in drie weeren, breet wel vier of vijf ende twintich roeden, sonder dat hij weet hoe lanck tselve is ende wije oest oft west daer van leijt, ende ^a hij noch zijn broeders ^ben hebben^b in thien jaeren geen proffijt daer of gehadt dan in zijn jonghe tijden datter willigen up stonden, zoe heeft hij daer wat of gesneden, ende wordt nu gebruijct bij elck een, ende de brieven daer van heeft Lambrecht Joosten, zijn neve, inden Hage gethoent, bijden welcken blijckt dat tselve landt zijn groote vader, genaempt Lambecht Heijnricszoen, toegehoert heeft bij staende ^c lande, welcke brieven hij alsnoch presenteert te thoenen. Seijt dat hij geen last van zijn broeders en heeft om ijet te doen, dan is alleen gecommen in zijn eijgen naem. Seijt dat de voirs. vier margen leggen in een stuck groet wel XXIIII margen oft meer dair van de voirs. brieven mentie maken, ende zijn daer inne gerechticht zijns oems ende moije kinderen als Lambrecht Joosten, Pieter Joosten, Mariken Joosten, Michiel, huer man. Gevraecht oft hem dunct dat hij eenich recht soude mogen pretenderen tot tvoirs. landt uuijt die brieven, ende dat hij dach van rechte begeert voirden raedt van Hollandt, wij souden hem die doen beteijckenen. Dair up hij verclaerde dat hij geen proces sustineren en wil, ende dat hij te vreden was te doen gelijck zijn bueren voer ende achter, achtervolgende twelcke hebben wij commissarijsen voirn. den voirn. Cornelis Sijmonssen bevolen dat hij de Keiserlijke Majesteit ende den geenen die van hem recht zullen hebben, laet bewaerden mitte voirs. goeden, ende hem dair inne geen letsel noch moijte doen met woerden oft met wercken, oft men sal tselve aen zijn lijf ende goet verhaelen.

 

Noten ^a aanvankelijk heeft noch, echter doorgehaald. – ^b-b door een andere hand boven de regel geschreven.

 

 

72. Adriaen Philipszoen van Nederveen voirs.^a, woenende up Gijssendam, is bij ons commissarijsen weder ontboden mits dat hij den rechtdach, hem beteijckent int jaer eenentwintich, nijet gehouden en hadde, ende hebben hem gevraecht oft hij noch eenich ander bescheijt hadde vanden voirs. landen die hij pretendeert zijne te zijn oft dat hij wilde kennen zijn ongelijck, dairup hij verclairde dat hij zijn brieven gethoent hadde ende en woude zijn recht nijet te buijten gaen, mitstwelcke wij gelast hebben Jan Robrechtszoen Annocke, duerwairder, zijn exploit te doen.

 

Noot ^a door een andere hand boven de regel geschreven.

 

 

16 april 1523

73. Den XVI^en in aprille anno voirs. zijn voir ons gecommen Cornelis Joris Aerts ende Jacob Joris Aertszoen, gebroeders, die welcke verclaerden dat Jorijs Aertszoen, hoerluijden vader die nu zieck is, noch zij inden elf margen lants leggende int Cortambocht, dair van huer vader int jaer XXI recht pretendeerde ende namaels, affschiet, en hebben hem selven sichtent die tijt nijet onderwonden. Zeijden dat hoerluijder ouders gehadt hadden in Craiesteijn, twelck bij meester Andries van Argem bevischt wort alzoet al onder water leijt, ende indien men wat verhuerde van tlant, begeerde dairmede af te hueren gelijck een ander.

 

 

17 april 1523

Den XVII^en aprilis anno voirs.

74. Aert Meeus, woenende Sinte Geertruijden Berge, oudt ontrent LXII jaeren, geexamineert bij eede, seijt dat de Haersloet leijt zuijtwest vanden cathuijsers cloester buijten Sinte Geertruijden Berge, ende heeft hij getuijge wel gehoert vanden ouders dattet bij staende lande geweest is een diepte dair duer men plach te vaeren met scepen, ende is gedampt geweest bijden katuijsers, ende heeft hij, deposant, wel gevischt aende oestzijde vanden damme wel veertich jaeren geleden, ende alsdoen en was tselve zoe zeere nijet verlandt alst nu is, mair Neel de Mandemaicker hadde die slicken gehuert vanden kathuijsers ende maicte dair van grienten, zoe dattet als nu goet weijde lant is, ende woent de zoen vanden selve Cornelis hier in Sinte Geertruijden Berge, genaempt oick Cornelis de Mandemaicker. Seijt dat ontrent twee boechschoten weechs west zuijtwest vande Haersloet plach te leggen een ander diepte, genaempt de Blanckewijel, de welcke oick toe gedampt is, ende is veel lants aengewassen aen beijden zijden. Dan dair blijft noch een diepte ontrent dertich of veertich voeten breet, ende tlandt leggende dair ontrent wordt bij den kathuijsers beseten. Seijt dat daer leijt noch een water genaempt de Donghen, scheijdende Brabandt ende Hollandt, ende twater nu leggende aende noertzijde ende zuijtzijde, twelck men plach te heeten ende noch nompt den Brouck, ^a wort ande noortzijde tot den Dongen Dijck bevischt bijden kathuijsers, ende hebben vander visscherije mitten zegen ontrent hondert Rijns gulden, ende daeren boven verhuijeren noch de visscherie mette fuijcken, ende ande zuijtzijde vanden Dongen Dijck verhuert mijn heere van Nassou, zeijt dat een grooten deel vanden voirs. Brouck als nu lant geworden is, ende wast noch dagelicx aen, twelck al^b bijden kathuijsers beseten wordt, ende heeft hij getuijge gesien de fondacie dat drie graven van Hollandt de kathuijsers gegeven hebben voer tinvloeijen van Zuijthollandt alle tlandt van tGasthuijs Stege zuijtwaerder op ter Dongen toe, int welcke tvoirs. Brouck mede begrepen is, welcke Gasthuijs Steech bij staende lande quam van Steenhoven, dair de handt upten dijck plach te staen die wees over tVerlaet duert Wildonck, twelck is een plaets daer de kathuijsers nu haer paerden weijden, ende deur de Blancke Wijel, ende alsoe duer de oude poort vande kathuijsers cloester die nu afgebroicken is, ende plach te staen aende noort noortwestzijde vanden cloester ende zoe ande Raemsdoncxe Wech. Al twelcke hij getuijge weet alsoe hij ontrent vier of vijf jaer present geweest is daer de kathuijsers jegens de stadt ende tgasthuijs van Sinte Geertruijden Berge questie hadden, ende werden daer voer meester Pieter Appostoel de brieven gethoent ende gelesen, ende wardt bevonden dat de kathuijsers lant lach zuijtwaerder vande voirs. Gasthuijs Stege.

Seijt dat ontrent Sinte Geertuijden Berge leggen twee wateringen, daer van deen loopt van de Raemsdoncxe Poort tot Sinte Geertruijden Berge, ofte van de vijfver die buijten de poort lach bij staende lande ende liep ande oestzijde van tSanduel, twelck is een houfve toebehoirende de kathuijsers, staende over twater aende zijde vanden kathuijsers, nochtans onder de jurisdictie van Sinte Geertruijden Berge ende liep inde Dongen. Seijt dat dander wateringhe ghinck nae de burch toe ende van daer in Crauwel, die welcke zuijtwest liep nade Donghen als hij getuijge van zijn oudevader, die mitten anderen vanden lande van Hollandt lagen voir tvoirs. Borch, heeft hoeren zeggen.

Seijt dat hij deposant bevischt heeft de visscherije van Almsvoet inde Mase mit Cornelis de Mandemaicker als huijer man van Robbrecht van Drongelen, ende Cornelis hadde ^c die visscherie oick^d binnen slants van Almsvoet uuijt die helft vander Mase noortwaerder tot die Grave toe, ende heeft hij getuijge wel gehoert van die van Slijdrecht dat die visscherije zoe verre als tot Almsvoet Robbrecht vander Drongelen nijet toe en behoerde, ende zulcx hebben zij de schuttinge van hem cum sociis, die hij binnen de Maze dijck aende noortzijde geset hadde, ontsticken gesneden alsoe hij getuijge dairmede beletten wilde dat de vissch uuijt de Maze nijet gaen en soude. Seijt dat wel te kennen is de Maze vant tander landt, alzoe de Maze dieper is ende de gront sachter ende weecker. Seijt dat Almsvoet is een kerckhof geweest, ende vande kercke heeft hij, deposant, over dertich jaeren gesien die steenen die daer noch lagen, ende leijt ande noortzijde vander Maze, welcke Maze van daer streckt oestwaert up nae Emskercke^e, twelck oick een kerckoff plach te wesen staende aende noortzijde vander Maze, ende heeft hij, getuijge, over vijftich jaeren dair keeten up gesien staen daer de visschers inne woenden, mair zijn^{f g}sichtent of gespoelt. Seijt hoewel Cornelis de Mandemaker ende daer te voeren die vader van hem getuijge de voirs. visscherie vander Maze tot de Grave toe gehuert hadde, en heeft nochtans tselve nijet bevischt dan alleen inde Maze, alsoe de Slijdrechsche tselve beletteden alzoe^h zij elcx up haer landt visschen wilden. Seijt dat Pieter IJel oick gehuijert heeft de visscherie vander Maze te Grave vanden voirn. Robbrecht van Drongelen. Seijt dat de Alm boven ende nijet varde van Eemkerck compt inde Maze ende leijt Almsteijn ontrent een half mijle van daer. Seijt dat hem dunct dat de kaerte wel gemaict is zoe verde raict de situacie van Almsteijn, Heere Ghijsbrechs Werff, Molewerff ende Almwerff, maer dunct hem getuijge dat de Alm loept tusschen de Molewerf ende Almwerf, zoe dat Almsteijn, Heere Ghijsbrechts Werff ende Molewerf leggen upte noortzijde vande Alm nae beste weeten van hem getuijge. Seijt dat tusschen Eemkerck ende Wijffliet zoe loept de Maze wel crommer ende zuijtwaerder dan inde kaerte staet, ijmmers Wijfvliet ende Cloestersoert leggen zuijtzuijtoest van Eemkerck ende de Maze loept bij naest int midden tusschen Wijfvliet ende Cloestersoert duer, ende alsdan zoe leggen de Molewerf, Adriaen Maessens Werf, de Lange Werf, de Peerboom ende Voichtswerf wel lancx de Maze. Seijt dat Haerswaert gelegen is aende zuijtzijde vander Maze ende noort noortwest van Cloestersoert, ende heeft hij deposant de steenen van Haerswaertkercke wel gesien, ende alsoet zeere droech is en wortet nijet bevischt. Seijt dat ⁱ Houckenis leijt noort noortwest van Hartswaert oick ande zuijtzijde vander Maze daer de Maze streckt zuijtoest, daer hij getuijge geen kercke noch steenen gesien en heeft. Dan seijt dat die schuttinghen die daer staen genaempt zijn Houckenisse schuttingen, ende worden bevischt bij Gijs de Visscher cum sociis als huerluijden vande heere van Nassouv. Seijt dat Monsterkerck leijt noortoest vander Maze tusschen dAlm ende Voerewerfven, ende is aende zuijtzijde vanden Alm, ende en wordt de visscherie nijet bevischt. Seijt dat de visschers vanden Berge, visschende over de Maze aendie noortzijde, betaelen de heere van Nassouv de thienden penninck vanden vissche, waer dat zij die vercoopen gelijck oft zij aende zuijtzijde gevischt hadden.

 

Noten ^a aanvankelijk ende, echter doorgehaald. – ^b veranderd uit als. – ^c aanvankelijk oick, echter doorgehaald. – ^d in de rechtermarge. – ^e veranderd uit Aemskercke. – ^f door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – ^g aanvankelijk is, echter doorgehaald. – ^h aanvankelijk die, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – ⁱ aanvankelijk nogmaals dat, echter doorgehaald.

 

 

17 april 1523

75. Adriaen Aertszoen alias de Bruer voirn.^a, out LXXXII jaeren, woenende up Muggenburch, seijt bij zijnen eede dat de Graef is een landtscheijdinge ende waterkeeringhe geweest, loopende van Dordrecht oestwaert up tot Almkerck crom, zoe dat de heerlicheijt van der Merwede hem streckt vander rijviere vander Merwede tot de Graef toe, ende insgelijcx Craijesteijn, tLanck Ambocht, tCortambocht, Houweningen ende Werckendam, de welcke al strecken vande Marwede tot de Graeff toe, ende seijt dat Cruijskerck leijt zuijtoest van Dordrecht noort vander Maze, ende streckt noortwaerder up totter Graef toe, ende dair aen leijt Alluijsten, Scerpenshouck, Almsvoet, Eemskerck ofte Eemsteijn, de welcke al strecken vander Maze noertwairder tot die Graef toe, al twelck hij getuijge weet alsoe hij in Slijdrecht geboeren is, ende heeft aldaer wel vijftich jaeren gewoent eer hij quam wonen aende Dussen, aldair hij ontrent XXII jaeren gewoent heeft. Seijt dat tLandt van Althena hem nijet voerder en streckt dan den dijck, als hij van zijn ouders heeft hoeren zeggen, ende in teijcken van dien seijt dat als de schout of de gerechte willen trecht doen up der^aarmeluijden goet, zoe jagen zij huere beesten up Heijloert, twelck is een anwas leggende vast buijten aenden dijck voer thuijs van Florijs Diericxzoen, ende heeft hij getuijge tselve dicwils den selven armen luijden hoeren seggen. Zeijt dat westwaert van tLandt van Althenae leijt tambocht van Uuijthoven buijten sdijcx, ende leijt jegens over Neelken inden Dorens huijs, staende beneden den dijck int Lant van Althenae. Seijt dat vanden werf, die hij over twee jaeren gehuert hadde, is hij bij Pieter Franen alias Pieter Janssen van Veen, oft van Jan van Hardincxvelt, zijn dochter man, gearresteert geweest om betaelinge te hebben van een jaer pachts. Insgelijcx dreijchden hem die van Sinte Hubrechts outaer te doen vangen, zoe dat hij die betaelt heeft van tjaer eenentwintich, ende begeert datmen hem soude voerstaen anders en mach hij nijet dobbel gelt geven, ende zeijt dat hij van tsjaer lestleden nijet betaelt en heeft. Seijt dat zijn huijs staet up ontrent twaelef ende een half mergen lants, toebehoirende Floris Adriaenszoen Bisscop tot Dordrecht oft zijn erfgenamen, de welcke Claes Pullen in erfthijns genomen heeft, ende hem getuijge overgegeven om twaelf Rijns gulden tsjaers, ende is tselve altijt goet lant geweest zoe lange hem daer van geheucht ende hij daer gewoent heeft, twelck is ontrent XXII jaeren, als hij voeren geseijt heeft. Seijt dat hij Adriaen Philipszoen van Nederveen noijt ijet gegeven heeft van huijere van lande inden Grooten Brasser, hoewel Adriaen pretendeert daer in geerft te zijn.

 

Noot ^a door een andere hand boven de regel geschreven.

 

 

76. Pieter Adriaen Aertszoen, zoen van Broer voirs., oudt ontrent XXXV jaeren, zeijt dat vanden landen die hij over twee jaeren gehuert hadde vander Keiserlijke Majesteit, hem ongebruijck gemaict wordt bij Loeij Aertszoen die cuper, Jan Geeritszoen, Adriaen Adriaen^aBoeijenssen, Govaert Matheussen ende die schout van Uuijtwijck, ende Loij Aertszoen wil hem besetten om betaelinge te hebben. Seijt oick dat hij belet wordt indie visscherije bij hem gehuert vanden keijser bij eenen Jan Huijmanssen ter Capelle ende Luib Coninck tot Besoijen, die daer oick visschen met scutnetten oft segen, twelck Adriaen Pierssen hier te Bergen wel weet, nijetemin hij seijt dat hij nijemant betaelt en heeft. Dan presenteert een jaer huijeren den keijser te betaelen, ende van tander jaer sal hij betaelen eer tnijeuwe jaer verschijnt. Seggen voirt die voirs. Adriaen Broeder ende Pieter Adriaenszoen, zijn soen, te gader dat inden weer oft houve toebehoirende Floris Adriaenszoen Bisscop tot ^b Dordrecht legget zekere landt van twee ende een half mergen, daer van ontrent die helft boven water is, twelck die weduwe van Adriaen vanden Dussen verhuert heeft Jan Bruijnssen alias Jan Adriaenszoen, zoen ende broeder van hemluijden deposanten. Seggen dat hij Pieter Adriaenszoen gecocht heeft drie mergen lants, dair van een mergen is boven twater, van Cornelis Diricszoen die houthaker^c te Dort om XXV½ schilt, maer en heeft daer van geen gelt gegeven dan een schilt inden wijncoop, welcken schilt hij Pieter cortten soude vanden veerthien stuvers die zijn vader den selven Cornelis schuldich is van zekere andere landt dat de voirs. Cornelis heeft neerwaerder ende westwaerder in Pieter van Baerents Weer, welck weer groot is ontrent acht ende een halve mergen, zoe boven soe onder twater, ende zijn daer in geerft Heijnrick Wouterssen aenden Dussen, Geert Loenissen weduwe, ende die houthaker^d voirs. Seggen dat daer leijt noch een weer genoempt Replaers Weer, groot zes mergen, de helft boven water, daer inne IJsbrant Laurenszoen, wijntapper tot Gorinchom, heeft twee mergen die nu huijert Jan Bruijnssen voirs., ende oick twee mergen toebehoerende die crucebroeders in Worckom, liggende inden selven weer. Noch is daer aenden Dussen een weer genaempt die Weer vander Kercke vanden Berge, groot ^e zes mergen, dair van die drie leggen boven twater, ende heeft Jan, die soen ende broeder van hem getuijgen, dat gecocht van der kercke van den Berch, die hem dat bewaerborcht hebben. Seggen noch datter is een groote houve genoempt Jan Vranckezoen Houve, ende wordt gebruijct bij Jan van Beijne, ende inde selve houve heeft Jan Jacobszoen, wijlen bailiu van Zuijthollandt, zeker landt, twelck Claes Oom te Vuijlendam gehuert heeft, ende inde selve houve wil Thonis Mathijszoen, swagere van Claes Pullen woenende te Huesden, lant hebben, maer Jan Vranckezoen ende Jan Jacopszoen houden hem daer uuijt ende en willen hem nijet laeten gebruijcken. Ende van dit landt voirs. en werdt boven drie ende een half mergen nijet gebruijct, ende tander legt int water, aen die noortzijde wastet aen ende aen die zuijtzijde slaetet of. Seggen dat insgelijcx ist van tlandt, toebehoerende Floris van Coulster, groot ontrent twee mergen bruijckens lants, ende tander is onder twater leggende aen die westzijde van Jan Vranckezoen lant. Seggen dat tusschen Jan Vranckezoen ende dat Plackweer gelegen is een ander weer, groot ander half mergen saijlandt behalven thoijlandt, ende werdt beseten bij Jan Schalken, scout tot Muijlkerck aen die Dussen, ende Sijmon of Philips Dammassen tot Dordrecht, dair van die voirs. Jan, scout, geen brieven en heeft dan een oudere vroen brieff ende noch een brief binnen zes oft zeven jaeren gemaict ten tijde als hij selver schout was. Seggen dat dit lant is als tlandt boven gescreven, eensdeels onder twater ende eensdeels boven, ende wast aen tot een eijnde ende slaet af aen tander eijnde. Seggen dat die voirs. persoonen ende meester Everardt de Veer kijven om dit landt, alsoe elck van hemluijden wil hier in hebben den eijgendom. Seggen dat inden Plack Weer leggende is zekere lant dair van die kerckmeesters vander Muijlckercke^f hebben een mergen, Jan van Houtsack aenden Dussen een mergen, ende Jan Block tot Dordrecht heeft drie mergen, dair van een mergen legget boven twater ende die twee zijn onder twater, welck lant Jan Block ingewonnen heeft mit een rentebrief van drie schilden tsjaers. Seggen dat dit landt legget aen die westzijde vanden Nijeuwe Sloot aen Neelken Beelen die houthakers lant. Seggen dat des selven Neelkens landt is groot drie margen, daer van maer een en is boven twater. Seggen dat boven Broeders huijs overt sloot tot meester Everaerts lant^g leggen wel vier hondert mergen lants, dair van eensdeels werdt gebruijct ende beweijt int gemeen, ende is onbesloet ende eensdeels leijtet onder twater. Seggen dat van dese gemeijnen ende onbeslooten lande die erfgenamen van Thomas Boeckelaer cum sociis  gebruijcken ontrent XXXVI mergen, dair van veel lants leijt int water, die hij Pieter over vier oft vijff jaeren van hemluijden gehuert hadde omme zeven ende een half Rijns gulden tsjaers, ende werdt nu gehuijert bij Benijen Staessen aenden Dussen. Ende in die XXXVI mergen heeft Jacob die Vriese tot Dordrecht een zestendeel. Ende dandere, die inden Dussen hem seggen geerft te zijn, en weten zij getuijgen^h die namen nijet, dan soude Adriaen Corneliszoen, des bailius gewaerde rechter aende Dussen, die namen dair van wel weten te noemen. Ghevraecht op een quoijer over twee jaer ons overgegeven vanden ingelanden inden Dussen, tselve quoijer geteijckent mit H, seggen op teerste artijcle dat zij nijet en weten dat die kerckmeesters vanden Dussen vier mergen lants aen die Dussen hebben. Seggen up tweeste artijcle dat tlandt dair in gespecificeert, toebehoirende Willem vander Duijn, genaempt is den Rietwerff. Upt derde artijcle seggen dat Heijndrick Wouters gecocht heeft ontrent drie mergen, leggende in Pier van Berrents Weer, van Lijsbeth Jacobs dochtere, ende dair van ⁱ en leijt maer een mergen boven twater, ende leijt gemeijn mit tlandt dat hij Pieter gecocht heeft van Cornelis de houthaker. Upt vierde artijckel zeggen dat zij van die XIIII hont nijet en weten te ^j seggen alsoe tselve landt leijt boven Jan van Beijnen. Seggen upt vijfste artijckel dat Jan van Houtsack cum sociis aenden Dussen hebben ontrent acht mergen lants aende noortzijde vanden Dussen achter Broeders huijs, daer van maer een mergen leijt boven water aen die westzijde van Florijs van Coulsters landt. Upt zeste artijckel seggen dat die voirs. Jan van Houtsack cum sociis hebben noch ontrent vier oft acht mergen, liggende van Broeders huijs inde voirs. gemeente van vierhondert oft drie ende een half hondert mergen lants, dair van zij getuijgen geen bescheijt en weten, wantet int gemeijn gebruijct wordt. Upt zevenste artijckel zeggen dat Loenis Heijndricszoen erfgenamen hebben drie hont lants in Kilvliet dair van geen prouffijt en compt dan datmen den dijck daer uuijtmaeckt, ende is tselve landt belent alst tvoirs. article begrijpt. Seggen upt achtste, negenste ende alle dandere articulen vanden selven quoijere dat zij dair van nijet en weten ijet sekers te seggen dan dat Jan Dirck Ruttezoen, woenende aenden Dussen up den dijck, heeft jegens Roeloff Danielszoen erfgenamen gecocht sekere lant leggende binnen ende streckende buijten sdijcx tot die Maes toe, daer van zij die groote nijet en weten. Seggen dat in Meeuwen buijten sdijcx van Zuijthollandt aen die zuijtzijde van der Masen leggen veel aenwassen, dair van zij die bruijckers of eijgenaers nijet en kennen. Seggen dat die Middelt is ten staende lande geweest een waterkeeringe, ende is nu eensdeels binnen sdijcx ende up andere plaetsen buijten sdijcx sonder voerder bescheijt te weten.

 

Noten ^a veranderd uit Adriaenssen. – ^b alias tot Rotterdamme door een andere hand boven de regel toegevoegd. – ^c door een andere hand veranderd uit houtsager. –  ^d door een andere hand veranderd uit houthaler. – ^e aanvankelijk zes, echter doorgehaald. – ^f aldus het handschrift. – ^g veranderd uit een ander woord. – ^h door een andere hand boven de regel geschreven. – ⁱ aanvankelijk een, echter doorgehaald. – ^j aanvankelijk spreken, echter doorgehaald.

 

 

77. Jan Boijen Willemssen zeijt dat hij geerft is mit een weer in Boijen Grient mit Jan Adriaenszoen, schoemaker tot Worckom, twelck gecomen is van broeders sceijdinge, ende is die grient ontrent een mergen groet, leggende aen die zuijtzijde vanden Alm streckende tot die Middelt toe. Ende aen die noortzijde over dAlm wastet zeere aen, maer ten is noch geen landt. Seijt dat zijn brieven zijn verbijstert bijden innemen van Worckom. Ende hij en onderwint hem nijet met die vogelrije ofte visscherije, noch en weet wije hem dies moijt. Seijt dat westwert aen Boijen Grient leijt een werfken, groot een halff weer, mit riet bewassen, twelck Loij Ockers cum sociis beheeren, genaempt Heijman de Mommersweer. Seijt dat daer leijt noch een grient in Claes Aertszoen Werf ende wordt bij Floris Diricszoen gebruijct.

 

 

78. Floris Diricszoen zeijt dat hem ende zijn kinderen mit die weduwe van Govaert Matheussen tot Almkerck toebehoirt Claes Aertszoen Werff, twelck bij Claes Aertszoen doot up hemluijden bestorven is, ende leijt aen die noortzijde vanden Alm. Hij Floris meijnt dat die weduwe brieven vanden voirs. lande heeft, de welcke hij woensdage naestcomende bringen sal bij ons mit die voirs. weduwe van Govaert Matheuszoen. Seijt dat tOuwe Veer ende Boijen Grient leggen andie zuijtzijde vanden Alm ende in Zuijthollandt, ende behoert dat Oude Veer toe Jan Adriaenssen tot Worckom ende Aert Janssen tot Almkerck.

 

 

79. Ocker Loijezoen, woenende tot Meeuwen, seijt dat hij compt voer hem selven ende voir Pieter ende Aert Loijen, zijn gebroeders, ende oick zijn susters, de welcke tsamen hebben een werfken genaempt Heijman de Mommers Weer, die zijn oude vader was, ende inden inbrexsem van Zuijthollandt dreeff hij vanden selven lande, twelck groet is drie mergen. Maer en is nu nijet groot boven twater dan ontrendt drie hondt. Seijt dat hij geen brieven en heeft, maer zijn hem genomen bijden Geldersschen uuijt Worckum. Seijt dat Cornelis Nonvales^a bruijct eenen grooten breeden werf die Jan van Beijnen hem verhuert heeft, ende streckt deur^b aen die Laere toe, ende men seijt^c up tselve landt, welck landt lecht westwaert van tlandt van hem getuijge.

 

Noten ^a veranderd uit Monvales. –  ^b veranderd uit een ander woord. – ^c veranderd uit saijt.

 

 

80. Aert Sammelssen zeijt dat hem toebehoirt Samels Werf, daer van hij thoende drie leenbrieven, deen in date XIII^C XCI ^aaltera Marci evangeliste^a, beghinnende: ‘Wij Janne vrouwe van Brederoede’, luijdende van drie mergen lants leggende in Voirensater Waert voir Sammels deur. Dander brief is vant jaer XIII^C XCII, ^ades maensdachs na Sint Jan ante portam Latinam^a, ende die derde van tjaer XIII^C LVI, ^aden XXI^en in meije^a. Ende kende dat hijt niet^b verheven en hadde noch oick prouffijt dair van gehadt ende, hoewel hijt verhuert heeft, zoe en gecriget hij nijet. Desen Aert heeft dit werfken sonder die visscherie oft vogelrije van ons gehuijert twaelf jaeren om zeven stuvers tsjaers ingaende Kersmisse naestcomende.

 

Noten ^a-a door een andere hand boven de regel geschreven. – ^b door een andere hand in de rechtermarge geschreven.

 

 

18 april 1523

Den XVIII^en aprilis anno XXIII.

81. Laureijs Heijndricszoen ende Cornelis Pieterszoen, kerckmeesters van Werckendam, seggen dat die kercke heeft negen mergen ende noch vijff mergen in Werckendam, ende die brieven zijn in Worckum geblucht ende bijden Gelderssche genomen. Seggen dat op die negen mergen staet een huijs twelck Adriaen Wouterssen bewoent, ende Adam vander Duijn, groote vader vanden ambochtsheere nu zijnde, heeft^a in erfchijns genomen vander kerck die hofstadt, ende tander lant lichter achter aen ende gelden vier Rijns gulden tsjaers. Zeggen dat die vijff mergen liggen daer^b die moelen plach te staen, ende zijn die vijf mergen verhuert om drie Rijns gulden tsjaers, hier van moet die kercke betaelen die bede ende oncosten, zoe dat zij luttel proffijts hebben. Seggen dat die negen mergen wel halff lant is ende wast dagelicx aen. Seggen dat ontrent dertich jaeren geleden tghuent dat over die eerste kille lach geen lant en was bewasschen mer ist eerst besteken mit rijs, ende sulcx heeft coman Govert Heijndricszoen, die daer mede present was, geseijt dat hij in huijere hadde van Adams vander Duijn vader tlandt vanden twaelff mergen van zijn camer over die killen, ende en was doen nijet bewassen dan lach daer slijck ende duijl, twelck hij bepoet heeft, ende insgelijcx ist geboert vanden lande daer ontrent.

 

Noten ^a veranderd uit heeftet. – ^b door een andere hand boven de regel geschreven.

 

 

82. Die voirs. coman Govaert Heijndricxzoen zeijt dat hij in drie stucken heeft vijftien mergen lants in Werckendam, daer van teen stuck groot is vijff mergen liggende achter thuijs ^a van Dirck vander Leck, ende lecht vast aen Dirckx lant, daer van hij toende eenen brieff in date XV^C ende twee, den II^en in januario. Noch heeft hij zes mergen gecocht van Cornelis vander Duijn in date XV^C een, X^en octobris, mit eenen brieff in papiere daer tselve lant Cornelis vander Duijn overgedragen heeft. Noch vier mergen lants liggende aen Cornelis vander Duijn leengoet die Jacob Willemssen vercocht heeft meester Claes van Werckendam, in date XIIII^C XCVI. Ende hij Govert hadde zijn overdracht gehadt van meester Claes, die hij thuijs gelaeten hadde, seijt dat hij Govert al dit lant beseten heeft ontrent achtien of twintich jaeren, ende was alsdoen lant aendie zijde vanden huijse van Werckendam, ende is tot die eerste kille toe gehoicht, maer noch zoe hoech nijet datmen daer deur gaen mach anders dan mit hooge leerssen, ende over die eerste kille was somtijts sant, somwijlen wast weder wech gevloeijt, ende tselve datter op zijn landt staet heeft hij getuijge betuilt ende bepoet. Ende insgelijcx is al tlandt dair ontrent gelegen aengewassen ende bepoot over die kille, ende aen die huijsen heeftet altijt hooch landt geweest ende achter laech, als hij hier voeren van zijn landt geseijt heeft.

 

Noot ^a aanvankelijk van, echter doorgehaald.

 

 

83. Joost Robijnszoen zeijt dat hij mit Jan, zijn broeder, heeft ontrent achtien mergen lants int Cortambocht, leggende aen twee weeren. Hij en weet nijet waer teen weer leijt, groot thien mergen, tander weer heet het Kaweer^a ende is groet acht mergen, twelck gebruijct hebben die Conincx als Jacob Baertssen om thien stuvers tsjaers, dair van hij eens een salm gehadt heeft, en weet nijet die limiten. Zijn brieven zijn in Gorinchom geweest verloeren, hij voer hem selven ende voir^b zijn broeder is te vreden zijn hant^c van als^d te houden ende den keijser daermede te laeten bewairden. Indien zijn broeder nijet mede te vreden en is, hij sallen overmorgen hier bij ons laeten comen.

 

Noten ^a veranderd uit Kaweel (?). – ^b door een andere hand boven de regel geschreven. –  ^c veranderd uit lant. – ^d aldus het handschrift.

 

 

84. Dirck Jacobssen, schout van Horrennaer int Lant van Althenae, seijt dat hij in Aert de Loijen Bosch in Houweninge heeft ontrent negen mergen lants ende negen roeden, ende lecht Neel Herperssen aen beijden zijden ende heeft somwijlen vijf of zes vimmen riets gesneden, somwijlen nijet. Hij thoent eenen brieff van certifficatie, dat hij ende zijns wijfs beste vader die negen mergen ende negen roeden verloeren lants beseten hebben over lange tijdt, ende is in date XX in januarie anno tweentwintich, naer Utrecht, ende noch een brief van certificatie dat zijn principale brieven bijden Gelderschen uuijter kercke van Hoernaer gespolieert zijn^{a b}, in date III^en februarii anno XXII, nae tscrijven van Utrecht. Seijt dat zijn landt groot is negen roeden breedt ende streckt alsoe tot zes hondert roeden toe. Zijn lant is altijt lant geweest maer nijet tot negen margen toe, tes boven water groot zes oft zeven mergen, tleijt te middel in Aert de Loijen Bosch. Daer wast rijs op in eenige^a vlecken, ende up eenige vlecken wast riet. Hij begeert dit landt vanden keijser in erfpacht te hebben oft in huijere den tijt van twintich jaeren, daertoe wij nijet verstaen en wilden, alsoe tselve lant gemeen leijt, ende hij en begeerde geen dach van rechte te hebben, maer hij sal zijn handen van tselve landt houden ende die Keiserlijke Majesteit daer mede laeten bewairden.

 

Noten ^a door een andere hand in de rechtermarge. – ^b aanvankelijk hebben is, echter doorgehaald.

 

 

85. Jacob Quekel seijt dat hij heeft LXXVII mergen inden ambochte van Werckendam, ende is al lant, rijs, riet, ruijchte ende sant ende liggen al aen^a een, ende is gecomen van Jacob Emmerij, de welcke oft zijn erfgenamen als Jacob Heerman inden Briel cum sociis liggen oest van hem getuijge, hij en weet nijet wije aen die westzijde legt. Dan leijt aen die Oude Wiel ende zuijt strecket tot die Graeff toe, noort leijtet aen die Marwede, hij bruijctet selve ende heeft XXXIII mergen geerft van zijn ouders. Die reste heeft hij gecocht, te weten twintich mergen van meester^b Claes vander Staelen erfgenamen. Noch XXIIII mergen van Jan Wichtmanssen erfgenamen van tlant gecomen van meester^b Claes, hout hij te leen vanden ambochtsheere van Werckendam. Seijt dat een mergen lants soude zijn thien ende een half voet breet, gerekent aen tlandt, ende die van Werckendam rekeninge twaelf voeten aen tlandt voer een mergen, ende scicken hem Jacob alzoe aen twater, ende als hij dan een scerpe bijle heeft zoe houdt hij wel zijn deel, ende want zij geen paelscheijdinge en hebben als zij thout oft rijs houwen, zoe houwen zij somwijlen wel over dwers. Seijt dat als die van Werckendam willen seggen dat des heere van Heel visscherie nijet groot en is, zoe zeggen zij dat die Graeff acht hondert roeden licht van Werckendam ende anders seggen maer van zes hondert roeden. Seijt dat van tghuent dat hij gecoft heeft, heeft hij goede waerborgen, ende daer bij en soude hij nijet gaerne afscheijden, want hij zijn schade meent te verhaelen aen zijn vercoopers. Seijt dat al en is hij nijet meer getauxeert bijden huijsluijden dan up twaelf mergen om die lasten te helpen betaelen mit die van Werckendam, nochtans is zijn landt zoe groot als boven geseijt is, ende souden hem gaerne dair buijten steken. Seijt dat tlant dat hij geerft heeft mach hem tsjaers gelden een leeuw oft drie Rijns gulden vander visscherije, want alsmen dat nijet en heeft konnen bevogelen, soe heeft hijt doen bevisschen. Jacob is bij ons gelast hem te bedencken ende te beraeden mit den gheenen diet hem vercocht hebben, ende binnen acht oft thien dagen ons antwoirde weten te zeggen wat hij doen wil.

 

Noten ^a veranderd uit een ander woord. – ^b de m veranderd uit Jan.

 

 

86. Cleuwaert Marceliszoen seijt dat hij heeft de helft in negen mergen lants liggende in Aert de Loijen Bosch, maer en wiste nijet te zeggen waert liggende is, ende hij sal zijn handt van tselve landt houden.

 

 

87. Jouffrouwe Alijdt van Wijffliet, weduwe van Florijs van Wijffliet, mit Joost van Wijffliet, haer soenken, seijt dat zij die brieven nijet en can gecrigen van Wijffliet. Zeijt dat zij den Molenwerff ende Capel Werf te leen houdt vanden heere vanden Dussen, ende thoende ons eenen brief vander weduwe ende voechden vanden heere vanden Dussen in date XV^C XXI, den thiensten dach in meije, inhoudende vander hofstadt van Wijffliet mit XIIII mergen lants liggende buijten sdijcx in Monsterkerck mit Molenwerff ende Capelwerf. Zij zeijt dat zij den gheenen die de visscherije gehuijert heeft vander Keiserlijke Majesteit nijet qualicken toegesproken heeft. Dan zeijt dat aen thuijs van Wijffliet toebehoerde de Maes ende dat veer, zoe dat haer dunckt dat zij die Maes noch behoirt te hebben, ende al en^a staet in huer leenbrief geen visscherije inde Maes, dat is om dat zij dat daer nijet in en heeft doen setten.

 

Noot ^a veranderd uit een.

 

 

88. Margriete Pieter Staelen weduwe ende Margriete Floris Claessen weduwe, up Slijdrecht, zeggen dat zij landt hebben in Aert die Loijen Bosch ende en weten nijet hoe veel. Dan Margriete Pieter Saelen^a weduwe, zeijt dat zij aldair heeft landt wel in vier steden, ende Griete Floris heeft twaelf mergen up Houweninge, Adriaen Thonissen aen doostzijde ende is daer aen gecomen bij een aenvanck. Ende hebben beijde geabandonneert ende te buijten gegaen sulck landt als zij daer mogen hebben, ende zijn te vreden dat die Keiserlijke Majesteit dair mede zijn wille doe, ende begeren datmen hem soude tselve lant oft anderen laeten in huijere gelijck andere.

 

Noot ^a aldus het handschrift voor Staelen.

 

 

19 april 1523

XIX aprilis.

89. Aert de Bot verclairde dat hij gecocht heeft van die weduwe van Pieter Meesters een sestendeel in Sulckemsche goet om negen schilt ende twaelff of derthien stuvers int Gelach ende aen twesteijnde van Aert de Loijen Bosch, dair van hij renunchieert ende sal die Keiserlijke Majesteit mit den eijgendom laeten bewairden, maer begeert die huijere zijn leven lanck, ende int selfde goet heeft Adriaen Bouwenszoen up Ghijsendam gecocht een derdendeel van die van Sulcken, ende die reste houden de selve van Sulcken, woenende in Gelderlandt. Ende is tselve goet int geheele groot ontrent veertich mergen, maer daer en is boven twee ende een halff mergen nijet verlandt daermen rijet op mach snijden.

 

 

90. Willem Aertszoen, woenende in Slijdrecht, heeft ons gethoent eenen brieff van bailiu ende mannen van Zuijthollandt, besegelt in date XIX in maerte anno XV^C ende negen, bijden welcken hij pretendeert recht van aenvange bij hem gedaen aen XXI mergen lants inden ambochte van Houweninge, liggende aen malcanderen. Noch de helft van drie mergen ende anderhalff hondt, liggende in thien mergen in Houweninghe ambocht. Noch vander helft van XVIII mergen min anderhalff hont, gelegen int Cortambocht etcetera, begeerde datmen hem soude wille laeten inden gebruijcke van zijnen lande, ende was te vreden den keijser te laeten inden eijgendomme van allen den voirs. lande, als hij over twee jaeren gedaen heeft.

 

 

20 april 1523

XX^en aprilis.

91. Dierick Adriaenszoen, clerck vanden Dussen, aldaer woenende, oudt ontrent vijftich jaeren, seijt dat hij wel twaelff of derthien jaeren aldaer clerck geweest heeft. Seijt dat anden Dussen liggen plecken die lange landt geweest zijn, als die Groote Lare ende die Cleijne Laere, die nochtans aen die canten aengewassen zijn, dat laechten waeren, maer is altijt tusschen water ende lant geweest, ende thoichste datmen heeft mogen saijen oft hoijen is altijt wel groot geweest XXV of XXX merghen, beijde die Laeren tsamen gerekent, ende is de kercke vanden Dussen gegeven bijden erfgenamen vanden Eijck een lapken groot vier of vijf mergen bijcans neven den dijck, ende hebben de voirs. erfgenamen eensdeels ^avan tlant^a liggende binnen sdijckx, ende hebben aen hem gehouden dat zij van tlandt liggende buijten sdijcx huer dijck soude mogen maken, maer meester^b Evraert slaet tselve lant aen als liggende hardt aen die Laere, ende die stege dier tusschen leijt is verduijstert bij den aenwas, ende meester Evraerdt en geeft die kercke nijet van tselve landt, twelck bij nae een mergen groot is besteken mit rijs ende eensdeels bewassen mit duijl, ende up tlage water loopen die paerden daer op weijen. Willem Verduijn heeft veerthien mergen zuijtoest^c vander Laere dair hij op woent, ende meester Everaerdt heeft noch veerthien margen liggende vast aen die Laer, ende zijn afgedolven. Willem Verduijn hadde renten gecocht up Adriaen van Rijswijck ende heeftet lant genomen voer die renten. Daer aen leijt naeder den dijck Thomas Boeckelaer ende Jacob de Vriese ende noch noortwaerder aenden dijck leijt Aert van Dijck, hij getuijge, dat man huijs tot Dordrecht ende Adriaen Geeritszoen erfgenamen cum sociis, die geerft zijn binnen sdijcx, ende snicken^d alsoe deur den dijck tot ontrent twee mergen, ende streckt vanden dijck tot die Mase die al daer^d nijet varde en leijt vanden dijck, ende begint dit lant aen die sluijs noortwaerder daer die Dussen loopt inde Mase, ende alsoe naede Goede Poerte ende tLant van Althenae nochtans een stuck van daer. Seijt dat daer aen leijt noch lant int gemeijn, ende wordt altijt ontrent die meije geroepe inder kercke om schaeringe te doene, ende alsdan seijt een ijegelick wat landt dat hij aldaer heeft in eijgendom oft in huijere om scharinge te doen, ende tlandt te beslaen mit beesten, ende en werdt nijet gevraecht naer huer bescheijt. Dan indien daer twee zijn die seggen jegens eenen man gehuijert te hebben, soe staen zij en tobben jegens een, ende dat gerecht vanden Dussen en begeert dair in geen moijte te hebben, ende ^{e f}seijt dat^f die scharingen werden alle jaere verbetert, ende gelooft hij getuijge dat die gebruijckers wel souden seggen dat huer lant leijt tusschen die Mase ende die mans erven, maer en soudent mit huer vingeren nijet konnen bewijsen waer huer landt gelegen is, ende en weten daer nijet aff al bewijsent zijt, ende heeft hij getuijge wel gehoert van zijn ouders datmen mit buijten dijcksche lant nijet rijck en wordt alsoet geen rechtvaerdich goet en is, ende al coopt een man een mergen, hij woude wel dattet twee mergen groot waer, ende sulcx en heeft hij getuijge geen landt aenden Dussen buijten sdijcx dan ontrent twee of drie hont mit zijn medegesellen, ende die vrouwe vanden Dussen mit den castelleijn hebben daer vijf mergen lants buijten sdijcx ende hebben daer brieven aff. Noch heeft die jouffrouwe ^g vanden Dussen twee weerden buijten sdijcx bijder sluijs aenden Dussen, streckende zuijtwaerder, oppe^h twelck zij te leene houdt, ende worden geheeten tEelandt ende liggen beijde aen die zuijtzijde vander Mase, deen onder Capel ende dander onder Cleijn Waspijck als die brieven luden, en hem nu voerstaet seijt datter noch een waert is toebehoirende die jouffrouwe Katherijne vanden Dussen, ende is leen vanden heere van Nassou gehouden als hij meent, ende leijt over Mase ende heet tEelandt, ende is groet derthien of veerthien mergen in Waspijck ende werdt besaijt, seijt dat dit lant int gemeijn liggende geweest is landt soe lange als hem geheucht, ende haddet Claes Pullen veel aen geslegen, maer naer zijn vertreckenⁱ heeft een ijegelijck daer zijn handt aen geslegen, ende Claes Pullen seijde dat hij tvoirs. lant eensdeels gecocht hadde tot Uuijtrecht, eensdeels tot Amsterdamme. Seijt dat ten tijde van Claes Pullen Loenis Heijndricszoen ende die kercke vanden Dussen ende anderen inden Berge hadden daer oick landt, ende hadden wat prouffijts dair van hoe wel Claes Pullen breet genouch weijde, seijt dat hem geheucht wel twintich jaeren verder dan Claes Pullen van daen vertoech, ende uuijt dien weet tghuent dat voirs. is. Seijt dat tgemeijn landt leijt zuijd^j west vanden dijck ende reet hem selven zuijden ende noerden als hem voirstaet achter over Broeders landt noortwairder, alsoet daer meest aenwast ende aen tzuijteijnde slaetet aff. Seijt dat om te weten wije daer lant wil seggen te hebben, men soude dat inde kercke doen vercondigen dat een ijegelick zijn lant aenbrachte om schaeringe te maken. Seijt dat Munsterkerck leijt aen die zuijtzijde van sbinnen dijcx ende strect ter Maes toe, dair in leijt Voiren Sater Waert, tLandt van Altenae leijt aen die noortzijde ende tkerckhoff staet aen die zuijtzijde van Broeders huijs. Seijt dat alle die werven, de^k Brasser, Voecht Werf, Wijffliet, Roedecamer etcetera liggen onder Monsterkerck, houweel datmen die heeten mach onder Bilwijck te leggen, ende streckt Monsterkerck totter Alm toe, welcke Alm is een gescheijt van Monsterkerck ende Almkercker Ambocht. Seijt dat binnen sdijcx loopt dAlm wel twee mijlen lanck ende loopt deur een sluijs duer den dijck. Seijt dat de Dussen is binnen sdijcx een water ende scheijt Munsterkercke van Muijlkerck binnen sdijcx. Seijt dat Muijlkerck leijt binnen sdijcx ende houdt zijn naem, ende en compt nijet veel buijten sdijcx, ende binnen sdijcx streckt tot tLant van Althenae dan zijn verscheijden bij een kae ende wateringe. Seijt dat de ghene die ontrent die Mase gelant zijn dair die verlant is, seggen dat die Mase uuijtwaerder ter watere te loopen plach om dat huer lant breeder ende grooter soude wesen, twelck hij getuijge hemluijden wel geseijt heeft, mair zij en willen hem nijet gelooven. Seijt dat Muijlkerck, Monsterkerck ende die Dussen onder een heere geweest zijn. Seijt dat noertwaerder vanden Dussen, die duer den dijck loopt inde Mase, leijt hij getuijge mit Aert van Dijck streckende noortwaert naer Almkerck als voeren geseijt is, ende zij zijn oick binnen sdijcx geerft. Insgelijcx leijt aen hunluiden Pieter Janssen broeder van binnen sdijcx streckende totter Mase. Ende Mathijs Pieterszoen erfgenamen tot Almkerck mit Jan Maessen erfgenamen aende Dussen ende begrijpen die Goede Poerte, hebben oick binnen sdijcx lant, ende streckt dat aen Cleijne Eelandt mitter zijde alsoe die Mase daer verlandt is. Seijt dat die Mase is XLII voet breet ende houdt die vrouwe vanden Dussen die Maese te leen, deen helft vanden grave van Hollandt ende dander helft vanden grave van Hoirn. Daeraen compt Claes Maeszoen, woenende aenden Dussen, mit twee oft drie mergen streckende naer Almkerck ende geloeft dattet nijet en gaet ter Maze, alsoe tgasthuijs vanden Berge dair lant heeft, en heeft oick Claes geen landt binnen sdijcx noch geen vanden persoonen. Volgende aen Claes Maessen compt Willem Verduijn voirs. mit zijn hofstede van veerthien mergen, ende die loopt vanden Dussen tot die Laer Sloot toe, van daer meester Everaerdt mit veerthien mergen ende streckt naer die Laere toe. Seijt dat tusschen Claes Maessen ende Willem Verduijn legget gasthuijs vanden Berge met zeven mergen al lant, twelck lecht inden Hooch Campen, ende Thomas Boeckelaer heeft oick zeven mergen inden Hooch Campen, dair van boven anderhalff mergen nijet en is bewassen ende slaet aff, als hij voeren geseijt heeft. Seijt dat aen meester Everaerts veerthien mergen compt Thomas Boeckelaer ende loopt vanden Middelt ter ^l Dussen, Aert van Dijckx lant compt aen Boeckelaers landt ende is groot twee of drie mergen, streckt van binnen sdijcx buijten sdijcx ^m ter Laer Sloet toe. Ende daer aen leijt die Groote ende Cleijne Laere, ende zijn beijde groot naer zijn duncken ontrent dertich mergen mit den aenwassen, al soet aen deen zijde afslaet ende aen dander zijde aenwascht, als hij voeren geseijt heeft. Daer aen heeft meester Everaert gecocht van Jan Noort te Bergen seker landt. Noch van een Jan Adriaenszoen te Worckum drieⁿ mergen leens, gehouden vande vrouwe vanden Dussen, ende leijt dit landt aen dAchter Laer. Seijt dat die kercke vanden Dussen heeft ^odaer lant^o drie mergen groot, liggende tusschen den dijck ende die Laere, ende van daer voirt noerdtwaerdt wech naeden Alm toe, ende is die kercke gegeven bij die vanden Eijck als voeren geseijt is, ende werdt gebruijct bij meester Everaert, ende daer aen verlantet zeer tot Muijlwijckersluijs^p inden Corn toe, dat zij verduchten dat die sluijs geheel sal verdroogen. Welcken aenwas Jan Pierssen aenden Dussen wil seggen hem toe te behoiren, alsoe zijn lant deur streckt. Item ende Jan mitten honden erfgenamen aenden Dussen hebben daer oick landt, zij en weten nijet hoe groet.

 

Noten ^a-a door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – ^b aanvankelijk in, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – ^c veranderd uit zuijtoestwaert. – ^d door een andere hand geschreven. – ^e aanvankelijk dat, echter doorgehaald. – ^f-f door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – ^g aanvankelijk vrouwe, echter doorgehaald. – ^h veranderd uit opt. – ⁱ de eerste r boven de regel. – ^j veranderd uit zuijden. – ^k boven de regel. – ^l aanvankelijk groete, echter doorgehaald. – ^m aanvankelijk streckt, echter doorgehaald. – ⁿ aanvankelijk een, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – ^o-o door een andere hand boven de regel geschreven. – ^p er door een andere hand tussengevoegd.

 

 

92. Seijt Adriaen Cornelissen, gewaerde rechter, dat die jouffrouwe van Wijffliet, een oude vrouwe van Oisterhout, heeft oick landt inden Corn. Seijt Dirck Adriaens voirs. dat over die Laer zuijtwaerder up naer die Dussen sluijs toe leijt die grient ende is tvoirs. aenwas dat soe int gemeijn gebruijct wordt, als voeren geseijt is, ende zijn die Hooch Campen dair inne begrepen ende leijt achter Broer vanden oude kerckhof van Munsterkercke vanden rechten houck aff, ende streckt oestwaerts op tot die grienten ende Hooch Campen voirs., dair van hij den eijgenaers noch gebruijckers nijet wel en souden weten bij oerdene te zeggen, want de selve eijgenaers noch bruijckers huer lant en souden, op een weer oft twee naer, niet weten te noemen oft bewijsen, als hij voeren geseijt heeft. Seijt dat vanden voirs. sluijsen vanden Dussen oestwaerder naer die heerlicheijt van Meeuwen leggen dese landen, als Herper Adriaenszoen aenden Dussen heeft tot der Mase twee oft drie hont ende compt van binnen tot buijten sdijcx. Daer aen compt Jan van Beijnen landt, dair van hij getuijge die groote nijet en weet ende leijt eensdeels binnen sdijcx, ende Jan van Beijnen woent dairop die bij ons quam.

 

93. Die voirs. Jan van Beijnen, woenende aenden Dussen, ontrent veertich jaeren, bij ons ontboden, zeijde mit die voirs. Dirck dat zijn huijs staet buijten hardt aenden dijck vanden Dussen, ende loopt zijn landt van binnen sdijcx vander Middelt deur den dijck ter Mase toe, welcke Mase is aldaer XXV oft XXX roeden verde vanden dijck, ende is zijn landt mit thuijs ende hofstede groot ontrent twee margen. Daer aen leijt oick Pieter de Hollander, twelck Willem Scalck gecocht heeft tot twee hondt buijten sdijcx. Daer aen leijt tHeijlige Sacraments gasthuijs binnen sdijcx, twelck hij Jan gebruijckt, ende streckt een luttel buijten sdijcx tot die Mase toe, groot ontrent twee hont buijten sdijcx. Daeraen leijt Heijndrick Wouterszoen aenden Dussen ontrent drie hont buijten sdijcx. Daer aen leijt tvoirs. gasthuijs ende Heijndrick Huijgezoen, twelck Heijndrick selve bruijct groot buijten sdijcx aende Mase ontrent twee hondt. Daeraen leijt Adriaen Aert Janssen kinderen aenden Dussen buijten sdijcx ontrent anderhalff hondt tot die Mase. Daeraen dambochtsvrouwe vanden Dussen mit een hont buijten sdijcx, ende is een wech die zij gecocht heeft om up die Mase te comen mit huere beesten ende die aldaer te weijden. Daeraen leijt Willem Schalcken weduwe mit twee hondt, daer aen compt Jan Diricszoen mit die nonnen te Dordrecht, groot ontrent twee mergen tot die Mase, die aldaer verder vanden dijck leijt. Daer aen compt Adriaen de Milden lant, twelck buijten sdijckx leijt ontrent een halve mergen. Daer aen compt Jan Huijgen aenden Dussen stijff een halve mergen buijten sdijcx. Daeraen compt Imbrecht Hermanssen aenden Dussen mit vier hondt. Daeraen Jan Pieterssen aenden Dussen mit ontrent een mergen. Daeraen Adriaen Oert Janssen kinderen buijten sdijcx vier hont. Daer aen compt Jan Potter Lourieszoen^b buijten sdijcx twee hont. Daer leijt aen Jan Diricszoen breedt alsoe die Mase daer niet verde vanden dijck en loopt.

 

Noten ^a het handschrift heeft hier abusievelijk 92. – ^b de uveranderd uit een andere letter.

 

 

94. Ende die voirs. Jan Dirics zoen, oick comparerende, seijde dat zijn landt leijt binnen ende buijten sdijcx, ende is buijten sdijcx ontrent drie mergen daer zijn huis staet up den dijck, ende hieraen ^{a b}eijnt Munsterkerck ende coempt^b tlandt van Meeuwen. Seggen die voirs. Dirick Adriaenszoen ende Jan van Beijnen dat taenwas in ende tusschen den dijcken vander Mase behoert toe die ambochts vrouwe vanden Dussen, ende heeft die Mase lange toegeweest, dan tot Rondegat ist noch weeck. Seggen dat den aenwas over die Mase zuijtwaerder behoert die vander Capelle, ende wordt bijde voirs. ambochts vrouwe van dien gehuert tot het water. Seggen die voirs. persoonen dat die Middelt is een vliet mit een strate geweest ende loopt van^c binnen sdijcx van Monsterkerck ontrent Claes Maessen huijs, woenende ontrent die Goe Poerte hardt aenden dijck, ende loept deur den dijck westwaert van die Goepoert.

 

Noten ^a aanvankelijk compt, echter doorgehaald. –  ^b-b door een andere hand boven de regel geschreven. – ^c veranderd uit een ander woord.

 

 

95. Seggen dat dAlm middelt en compt binnen sdijcx nijet, maer compt doer de Laer int gescheijt vanden twee Laeren aen meester Everaerts landt, ende loept achter die Laere uuijt recht westwaerts sonder dat zij weten waert begint oft scheijt. Seijt ^a Jan van^b Beijnen voirs. dat hij gebruijct heeft ontrent elff mergen, daer van maer een mergen en is boven twater mit riet bewassen, ende haddet gehuert om eenen Rijnsgulden tsjaers van Govert van Waelen, lijndraijer tot Dordrecht. Ende alsoe hem getuijge dat riet al genomen worde en wildet nijet meer huijeren, dan werdt nu gehuijert bij Cornelis Heijndricszoen Nonvales^c, ende is een rietwerff groot een weer, streckende deur Boijen Grient ter Alm toe tusschen Boijen kinderen Grient ende meester Everaerts, welcke meester Everaerdt heeft daer ontrent twee hont bewassen lants, ende en is daer binnen zes oft zeven jaeren niet veel aff^b gecoemen, al soe daer nijet op en wast dan quaet riet. Seijt dat daer aen leijt Floris Diricszoen, dair van tlandt meest leijt over dAlm in tLandt van Althenae. Seijt dat Heiloirt leijt bij Ganswijck, welck Ganswijck is tLandt van Althenae, ende eenige willen zeggen dat Heiloirt is Lant van Althena alsoet leijt vlus bijden dijck van Almkerck int gescheijt vanden ambochte vanden Dussen ende tLandt van Althenae. Seijt Jan van Beijne dat hij gebruijct tlandt van Jan Vranckezoen ende leijt up tKerckhoff, alsoe al tlandt achter Broeder leggende genaempt is tKerckhof, ende is een houve behoirende den selven Jan Vranckezoen ende een hantschoemaker tot Dort up die Nijeuwe Brugge. Dien compt de helft vander houven tsamen, groot boven twater ontrent twee margen vanden Dussen, loepende tot der Middel toe. Dander helft van die houve onderwint hem Jan Jacobszoen, wijlen bailiu van Zuijthollant, Claes Pullen erfgenamen, ende Jan de Raedtskinderen in Zwijndrecht oft Sint Anthonis Polder, ende wordt gebruijct bij Claes Oem inden Molennaers Graeff, ende is groot bewassen ontrent twee mergen, alsoe zij tselve tsamen ende onderscheijden^d gebruijcken. Jan Vranckezoen heeft noch inden grient voir Broeder de helft in drie ende een halff mergen. Dander helft heeft Potter Loeniszoen aenden Dussen, twelck Potter voer deen helft ende hij getuijge voer dander helft gebruijcken, ende is bij nae al bewassen mit gras, uuijtgesondert ontrent een halve mergen waters oft slijcx, ende gheeft hij getuijge voer dese helft ende voir Jan Vranckezoen helft up tKerckhoff vijf Rijns guldens tsjaers. Hij Jan van Beijnen gebruijct op die Laer ontrent twee ^e mergen ende een half lants ^f, ende leijt up dAchter Laer ende is al bewassen ende behoirt toe den nonnen tot Dordrecht, maer huer brieven spreken wel van XXXII mergen, ende streckt dat lant vanden Alm ter Middel toe. Seijt dat Jan Vranckezoen noch heeft aen die westzijde van den nonnen up die Achter Laer ontrent twee hont bewassen lant, twelck hij getuijge gebruijckt, ende is mede gerekent inde vijf Rijns guldens, welck vijf Rijns guldens Jan Vranckezoen ende die hantscoemaker voirs. tsamen ontfangen, ende aen dat lant westwaerder en leijt nijet meer lants dan zuijtwaerder van daer leijt. Dat Kerckhoff voirs., daer in geerft zijn Potter Loeniszoen, die kerck vanden Dussen, Floris van Colster, Katherijne vanden Dussen tot Oisterhoudt woenende, groet drie mergen, twelck nijet al landt en is, aen Jan Schalck ende een Jan Vranckezoen. Ende heeft aldaer Floris van Colster wel twee mergen begraest lants, twelck gehuert wordt bij Aert Janssen. Noch Jan van Houtsack aenden Dussen ende Claes van Campen aenden Dussen mit die van Capelle hebben tsamen ontrent een mergen begraest lants, ende leijt dat geheele Kerckhof algemeijn onbegraven, ende werdt bij scaeringe gebruijckt als voeren geseijt is. Seggen dat Floris Bisscop heeft twaelff mergen oick opt Kerckhoff dat Broeder bruijct, die woent aende noortzijde vander kille neffens tKerckhoff, ende heeft Broeder eensdeels vant Kerckhoff beginnen te begraven, ende leijt Broeders huijs aende westzijde vander grient.

 

Noten ^a aanvankelijk van, echter doorgehaald. – ^b door een andere hand boven de regel geschreven. – ^c door een andere hand. – ^d de eerste dveranderd uit een andere letter. – ^e hier nogmaals t en de aanzet tot een w. – ^f aanvankelijk up die Laer, echter doorgehaald.

 

 

96. ^aDie voirs.^aJan Godscalcxzoen mit Dirick Adriaenszoen voirs. zeggen dat joncker Frerijck van Herler is ambochtsheere van Muijlwijck^b, ende woent ^c bij Ammeroije, onder de^d graeff van Nassou. Zeggen dat Muijlkerck leijt ande noortzijde van Monsterkerck ende tot den Lande van Althenae. Werdt Muijlkerck^e ende Monsterkerck gescheijden mit twater genaempt de Dussen, ende coempt aen tLandt van Althenae, daer van tselve gescheijden wordt mit die vliet liggende noortwairder vanden ka die onlancx ^f over drie oft vier jaeren gehoicht ende geswaert is bij die van Muijlwijck, ende is die lenckte vanden lande zuijden ende noorden in, ende die breete vanden lande is oest ende west. Seggen dat in Muijlkerckeambocht nijet veel begraest lants en is buijten den dijck. Dan die Corn legt in Muijlkercke, ende is Jan Pierssen inden Dussen gelant van binnen sdijcx, ende compt buijten sdijcx inde Corne aen die oestzijde van meester Everaerts landt ende is groot ontrent een mergen boven twater, ende leggen noch ander houven noertwaerder daer die luijden uuijt dijcken ontrent ten halven dijcke. Ende noertwaerder van daer leijt Heiloirt, daer die van Althenae niet op en dorren rechten, noch oick zij vanden Dussen, nochtans zoe die vanden Dussen huer dijcken beschouwen, soe schijnt Heiloert te leggen in Zuijthollandt, maer zij en willen jegens den grave van Hoirens heerlicheijt nijet doen. Seijden dat Frans van Steenhuijsen heeft brieven van een huijs ende sate van Heiloirt, welcke Frans bij ons ten selven tijde gecomen is, ende thoende ons den brief in date XIIII^C ende LIIII, sprekende van overdracht van zekere besterffenisse gevallen int landt van Almkerck, ende teerste punt daer in^gstaende was van thuijs ende sate van Heijloirt. Seijt die voirs. Jan Schalck dat hij aent kerckhoff buijten die Dussen heeft X½ mergen lants, liggende besijden den Plackweer, streckende vander halver Dussen totten halven Alm middelt toe, ende is meer dan deen helft altijt landt geweest sichtent dat ^h inbreecken vanden lande, ende heeft daer een huijs op gestaen naer luijt vanden brieven, dair van hij ons thoende copie inhoudende vanden helft vanden lande van X½ margen lants bij Jan de Voocht vercocht Jan de Wit Janssen, in date den XXVIII julii XIIII^C LXI. Seijde dat hij brieven heeft van dander helft die hij thoende, inhoudende dat Claes Claessen, Aert Janssen mit hueren mededeelders hem Jan overgedragen hadden elck een vierendeel vander voirs. helft, in date den X^en octobris int jaer XV^C ende XVIII^e, ende was dat lant den vercoopers gecomen van hueren ouders. Seggen die voirnoemde Dirck ende Jan dat up ⁱ tvoirs. kerckhoff heeft die kercke vanden Dussen ontrent vijf hont lants boven twater. Insgelijcx heeft die kercke inden Plack Weer drie mergen ende is ontrent die helft begraest ende is een derdendeel vanden Plackweer, ende dander twee derdendeelen zijn elcx drie mergen. Seggen dat boven tPlack Weer aen dander zijde vanden sloot leijt Heijndrick Wouterszoen met drie mergen ende Potter Loenissen I½ mergen ende is halff begraest, daer van hier nae claerder ende in ordinantie gelijck die voirs. landen liggen geseijt wordt.

 

Noten ^a-a door een andere hand boven de regel geschreven. – ^b aldus het handschrift voor Muijlkerck. – ^c aanvankelijk hij, echter doorgehaald. – ^d door een andere hand in de rechtermarge. – ^e veranderd uit Muijlwerck. – ^f aanvankelijk oick, echter doorgehaald. – ^g aanvankelijk hij, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – ^h aanvankelijk ing, echter doorgehaald. – ⁱ aanvankelijk die, echter doorgehaald.

 

 

97. Seijden die voirs. Dirick ende Jan mit Adriaen Cornelissen, gewaerde bode^a des baillius van Zuijthollandt, woenende up die Dussen, dat westwaert vant tHoffweer ^balias Hoff van Dalen^b van Willem Verduijn aenden Snethdijck leggen zes mergen, toebehoirende deen helft meester Everaerdt, dander helft Claes Pulle weduwe ende erfgenamen. Daeraen leijt dat Craije Weer, groot negen mergen, meest al lant, daer Jan Schalck aenden Dussen af heeft II½ mergen ende I½hondt. Daniel van Drongelen in Besoijen heeft I½ mergen I½ hont, tcloester van Eemsteijn^c twee mergen. Meester Everaert de Veer XI hondt gecomen van Geerit Joosten. Idem twee mergen gecomen van Jan Boijen te Worckum, ende werdt van thuijs te Dussen te leen gehouden. Daer aen volcht dat Noortweer, streckende vander halver Dussen noortwaerder totter Alm middelt toe, ende is ^d dit weer groot acht mergen, dair in meester Everaerdt de Veer, tcloester tEemsteijn ende Jan Boijen, priester tot Gorchom, geerft zijn ende hier en is nijet veel waters. Daer aen leijt dat Smaelweer, groot VIII mergen, toebehoirende meester Everardt ende meester Jan Boijen, ende tclooster tEemsteijn ende die Heijlige Geest aenden Dussen heefter twee mergen in ende is eensdeels water aen tzuijteijnde. Daer aen leijt^e Thomas Boeckelaers houve, groet XVI mergen, ende behoirt Thomas mit Jan Willemssen ende Jacob Vriese tot Dordrecht, ende heer Jan Boije, priester tot Gorchom, heeft aen twesteijnde twee mergen, ende tcloester tEemsteijn twee mergen. Ende in die geheel houve is wel een mergen waters, wandt hoe verder neder ende westwaerts, hoe meer waters. Daer aen compt dat Loosweerken, groot vijf mergen I½ hont, toebehoirende die van Oisterhoudt, soe zij zeggen, dair van deen genoempt is Maes mitter eenen ooghe, ende Dammas Philipszoen een mergen, soe hij zeijt, ende is het dan een halff mergen waters. Daer aen compt een weer dat Wouters Hijs^f Weer plach te heeten ende is groot VI½ mergen, ende bet dan een mergen waters toebehoirt Dignum inden Rooster inden Hage. Noch neerder comen doude Jan vanden Dussen erfgenamen als Jan van den Dussen cum sociis ende hebben vijf mergen, streckende vanden halven Dussen tot die dwerssloet toe oft tot Tiel Janssen lant toe, ende heer Adriaen Houck heeft daer aen vijff mergen ende is meer dan een mergen waters onder hem beijden. Tiel Janssen vanden Cornen heeft vijf mergen, streckende vanden erfgenamen vanden Dussen tot der Alm middelt toe. Westwaert van dat voirs. landt ende op doistzijde van Broedersloot hebben Loenis Heijndricszoens erfgenamen drie mergen, meest al landt. Jan Vranckezoen mit zijn medegesellen int selve stuck drie mergen. Daeraen compt tkerckhoff ende is eerst Floris Bisscop tot Rotterdam, daer Broeders huijs op staet, groot derthien mergen, westwaerts van daer heeft Jan Bruijn Broederszoen gecocht vander kerck inden Berge II½ mergen, nijet veel waters. Daer naest leijt jouffrouwe ^g Katherina vanden Dussen, woenende tOesterhoudt, drie mergen, nijet veel waters, ende gebruijct Jan Bruijn voirs. Daer aen lecht Potter Loenis ende Heijndrick Wouterszoen, oick aenden Dussen, elcx drie mergen, ende is de helft van beijden begraest lant. Daeraen westwaerder over die sloot comen Huijman Corman Cornelissen erfgenamen te Dort, mit drie mergen, ende is in tPlackweer, ende int selve weer die kercke vanden Dussen drie mergen, ende derfgenamen van Heijndrick Diricszoen aenden Dussen mit Cornelis Janssen drie mergen al int selve weer, ende die meeste helft vanden Plackweer is lant, daer aen compt Willem van Tuijls Weer groot X½ mergen, twelck is halff lant, half water ende hoert Jan Scalck toe. Daeraen westwaerder leijt Jan Vranckezoens Weer mit zijn medegesellen, ende en weten nijet hoe groot tselve is. Daeraen leijt Jan Jacobssen van Minnenbeeck cum sociis, en weeten die groote nijet. Daeraen Floris van Coulster mit^h vijf mergen, ende die leste weeren van Broeders sloot af zijn die meeste helft mit water. Daer aen liggen derfgenamen van Roel Danielssen ende heeft Jan Diricszoen aenden Dussen gecocht, is groot een halff mergen, die kerck vanden Dussen drie mergen dair van een mergen lants is. Seggen dat vander Middelt tot die Alm toe leijt eerst die Corn westwaerts, beginnende van jouffrouwe van Wijffliet voirs., die daer an heeft zeven mergen als voirs. is. Daer aen Samels Werff, daer aen Boijen Grient, Loij Ockers erfgenamen te Meeuwen. Noch leijt daer een weer dat plach toe te behoiren een ⁱ lijndraijer te Dordrecht, ende wordt gebruijct bij Cornelis Heijnricszoen Non Vales aen die Dussen, diet nu gehuert heeft van Cornelis Janssen te Breda, en weten nijet hoe groet dat tlandt is. Daer leijt Floris Diricszoen, woenende tAlmckerck up Ganswijck, ende en is nijet veel lants, ende dit lant in Boijen Grient steut^j al tsamen jegens meester Everaert inde Laere, noch huert de selve Floris Diricszoen een werf ende is tlaeste in Boijen Grient. Daer aen leijt die Groote Alm, toebehoirende Adriaen van Polanen. Daer aen leijt den Ronden Rietbosch, die nijemant toe en behoirt. Daer aen leijt den Molen As. Daeraen leijt heer Ghijsbrecht Werff, toebehoirende Boeckelaers erfgenamen. Daer aen leijt Almsteijn ende is tleste westwaert tot die Alm toe.

 

Noten ^a veranderd uit bodes. – ^b-b door een andere hand boven de regel geschreven. – ^c veranderd uit Everstein. – ^d aanvankelijk dat, echter doorgehaald. – ^e veranderd uit tleijt. – ^f veranderd uit Heijs of Huijs. – ^g aanvankelijk twee andere letters, echter doorgehaald. – ^h door een andere hand in de rechtermarge. – ⁱ aanvankelijk Heijndrick, echter doorgehaald. – ^j veranderd uit een ander woord.

 

 

98. Dirick Adriaenssen voirs. zeijt bij zijnen eede dat hem geheucht van XXV ende XXX jaeren, ende zeijt dat aende Groote Laere aende dijckzijde wel drie oft vier mergen binnen zijn gehuegen aengewassen zijn, ende aen die Cleijne is oick wat aengewassen, zoe dat aen beijde die Laeren boven vijf of zes mergen ten hoochsten nijet aengewassen is. Seijt dat die Laeren over XX jaeren soe hoech nijet en waeren als zij nu zijn. Seijt dat die XXVIII mergen van Willem Verduijns lant oick binnen den voirs. zijn gehuegen aengewassen sijn^a ontrent twee mergen, aendie canten daert leech ende poelachtich was, ende is^b tselve lant van XXVII mergen nu gestijft ende gehoecht, ende^c men heeftet sichtent zes oft zeven jaeren wel gehoijt, ende daer te voeren wast put, poel ende dellen ende was weeck, nochtans heeft ment altijt geweijt tot wel twintich mergen. Al twelcke hij getuijge weet alsoe hij over zes of zeven jaeren tbewindt gehadt heeft van meester Everaert de Veer lant^d daer ontrent gelegen, ende heeft dit landt alsoe gesien. Seijt dat Aert van Dijck landt is oick mit veel putten ende poelen geweest, sonderlinge dat aenden dijck lach, mair is sichtent zes oft zeven jaeren zeer verbetert. Seijt dat Floris Bisscop lant men altijt heeft wel mogen beweijen, ende men heeftet wel twintich jaeren mogen besaijen den meesten hoop. Ende insgelijcx van kerckhoff lant, twelck hooch landt geweest is ende nijet zeer verbetert. Seijt dat die griente in als binnen XV, XVI oft XX jaeren boven vijf of zes mergen nijet verbetert en is, maer men heeftet noijt besaijt dan ist beweijt int gemeijn, ende daer lagen veel vleggen van slijck ende^a van cuijlen, zoe dattet ontrent twee mergen verbetert mach zijn. Seijt dat Claes Maessen landt ontrent een halff mergen mach verbetert zijn sichtent den voirs. tijt.

 

Noten ^a boven de regel. – ^b door een andere hand. – ^c aanvankelijk maer, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – ^d veranderd uit lants.

 

 

99. Jan Godscalcxzoen voirs., oudt XXXV jaeren, seijt bij zijnen eede dat hij ontrent negen jaeren gewoent heeft anden Dussen, ende is geboeren aende Meeuwen, ende en gedenckt hem nijet dat eenich van tlant dat nu lant is binnen zijnen tijde aengewassen is dan alleen inden Corn, twelck groot mach zijn van zes oft acht mergen, ende is mit riet ende duijl bewassen, ende sal binnen acht of thien jaeren goet lant zijn. Seijt dat hij in Craijeweer heeft derdalff mergen, die hij gecocht heeft van meester Claes te Werckendam. Seijt dat hij noch heeft X½ mergen lants als voeren gescreven is, ende is die helft onder twater, ende over tzestich jaeren heeft daer een huijs up gestaen, ende heeft altijt lant geweest ^a dan slaet^b nu aff. Noch heeft hij een margen in Loosweer die hij van Dammas Philipszoen tot Dordrecht gecocht heeft ontrent een jaer, ende heeft hem daer voeren mitsgaders voer die helft vanden voirs. X½ mergen beloeft veertich gouden gulden.

 

Noten ^a aanvankelijk ende, echter doorgehaald. – ^b veranderd uit een ander woord (slatet?).

 

 

100. Jan Potter Loenissen, woenende aenden Dussen, oudt ontrent XXVII jaeren, seijt dat hij aenden Dussen buijten sdijcx heeft upt kerckhoff drie mergen, dair van anderhalf mergen begraest lant is, ende slaet aff aen die zuijtzijde, ende aen die noortzijde over die kille wastet aen. Noch heeft hij up die grient drie mergen mit Jan Vranckezoen gemeene, ende dit lant slaet af aende zuijtzijde, ende aen die noortzijde liggen de nonnen^a, ende is altijt lant geweest ende ^b bij zijn vader en groote vader beseten, die huijsen daer op gehadt hebben. Seijt dat hij noch heeft een stuck lants, liggende in een houve, achtien mergen groot, begraest lants ontrent anderhalve mergen, die hij nijet en soude weten te verclaeren waer die leggen. Dan zeijde dat zijn groote vader is daer af gedreven inde groete vloet ende hij heeftet gemeene mit Pieter ende Melis Diricszoen ter Cappelle ende Jan van Houtsack aenden Dussen, ende als die andere XVIII^c mergen aenwassen, hij meent dattet al hem mit zijn medegesellen toebehoeren soude. Seijt dat hij van dese landen, sonderlinge vande eerste twee stucken, brieven heeft ende van tleste stuck hebben die vanden Cappelle brieven, hij sal hem bedencken vijf oft zes dagen ende ons antwoirde geven oft hij die keijser hier mede wil laeten bewardden oft in rechte wil staen.

 

Noten ^a door een andere hand. – ^b aanvankelijk beseten, echter doorgehaald. – ^c veranderd uit XLIII.

 

 

101. Adriaen Corneliszoen, gewaerde rechter ^aaen die Dussen^a, oudt ontrent LVIII jaeren, seijt bij zijnen eede dat hij wel XLVIII jaeren gewoent heeft aenden Dussen. Seijt dat die Laeren altijt soe groot geweest zijn als die nu zijn, uuijtgesondert aenden dijck, daert een doolage was, ende wast nu aen. Seijt dat tlandt van Willem Verduijns lant af als Boeckelaers houve tot Broeders toe, genaemt^b die Grient, ontrent XXXVII oft XXXVIII jaeren geleden geweest is te midden een doolage ende buijten aen die zuijtzijde wast hooge hardt landt, welck landt nu afgespoelt is, ende die doolagen zijn goet landt gewerden. Seijt dat Broeders lant altijt goet lant geweest is. Seijt dat die zeven mergen, geheeten tHoff van Daelen, toebehoirende Willem vander Duijn, altijt goet hoech landt geweest is, maer dander eenentwintich mergen hebben veel laeger geweest, soe dat hij ten halve knijen in somplaetsen ghinck int slijck ende daer waste lies ende sulck goet. Daer was oick wel wat hoech lant tot vier off vijf mergen. Seijt dat tkerckhoff hooch landt geweest is, maer nijet soe breet alst nu is, sonder dat hij soude weten te zeggen hoe veel dattet aengewassen is binnen die XXXVI jaeren. Seijt dat die Corren zeer aengewassen is als hij hier voeren int jaer eenentwintich geseijt heeft. Seijt dat hij over twaelf of veerthien jaeren kennisse gehadt heeft in Werckendam ende weet wel dat daer veel lants aengewassen is, ijmmers meer dan hondert mergen, ende gehuecht hem wel datter veel aengewassen is ende wast noch dagelicx aen datmen sien mach. Seijt dat aenden dijck altijt hooger lant geweest is jegens dat dorp, sonder dat hij soude weten te zeggen hoe breet het was, maer seijt datmen wel soude ter plaetse zijnde mogen bemercken mitter oogen welck lant aengewassen is, alsoe toude lant veel ende merckelijcker hooger ende harder is dan den anwas. Seijt dat thuijs, toebehoirende den ambochtsheere, staet ontrent een werp van eenen bal vanden dijck ende is altijt hooch lant geweest. Seijt dat vanden aenwassen bet soude weten te spreken cooman Govaert, maer hij ijsser in gelandt, soe en sal hijt nijet willen zeggen. Seijt dat die van Werckendam noch dagelicx liggen en drie boomen ende plucken deen jegens dandere inden voirs. aengewassen grienten staende up den aenwassen ende en connen nijet accorderen^c, twelck hij getuijge hemluijden wel geseijt heeft, ende datter eens een ander coomen soude om hemluijden al af te setten, alsoe zij kijven om ander luijden goet ende zeijden hemluijden noch meer. Seijt dat hier van wel souden weeten te seggen Baris Janssen, voegelaer hier inden Berge. Seijt dat in Werckendam nijet een en is hij en pluckt mede, zoe datmen van daer nijemant en soude connen gecrigen oft zij souden eenen quaden eedt doen, maer die van Hardincxvelt die souden wel die waerheijt zeggen.

 

Noten ^a-a door een andere hand boven de regel geschreven. – ^b aanvankelijk gemeen, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – ^c aanvankelijk een ander woord, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd.

 

 

102. Boijen Staessen, woenende anden Dussen, seijt dat hij geen lant en heeft buijten die dijcken vanden Dussen, maer huert die houve van Thomas Boeckelaer, groot onder water ende te lande XXXVI mergen dair van twee zestedeelen afgaen. Deen treckt Jacob die Vriese tot Dordrecht, ende wijen tander zeste toebehoirt en weet hij getuijge nijet, alsoe hij die zestedeelen nijet en huijert, maer werden gehuijert bij Jan Schalcks cum sociis^a. Seijt dattet voirs. lant gescat wordt voir twintich mergen, die twee zestendeelen daer inne begrepen, ende voer die vier zestendeelen geeft hij getuijge Jorden van Raemsdonck uuijten name van Boeckelaers erfgenamen zeven Rijns gulden tsjaers. Seijt dat tzuijteijnde slaet heel aff ende aen tnoerteijnde en macht nijet aenwassen, wantet leijt aendie Middelt, twelck is een landtscheijdinghe. Seijt dat die XXXVI mergen liggen in drie stucken, teen stuck leijt up die Hooge Weije, groot VI½ mergen, ende daer en is geen anderhalff hont lants, ende slaet af ^b aen tzuijteijnde ^cals voirs. is^c. Dander stuck leijt inde panne aen die noortzijde van Aert van Dijck ende streckt naden Corne, ende^d soude groet zijn elff mergen, maer die van Drongelen willen daer vier mergen in hebben, als Daniel van Drongelen, Griet, zijn suster, ende Heijl, zijn suster, woenende tot Baerdwijck, ende zijn die elf mergen hoech landt dat nijet aenwassen en mach, alsoet mit teen eijnde leijt aenden Dussen, mit tander eijnde aen die Laer. Seijt dat het derde stuck is groot ontrent achtien mergen ende leijt mit deen eijnde in dAchter Laer deur gaende vande Middel aff ter Dussen, ende en weet nijet hoeveel bruijckens lants datter is, ten mach oick nijet aenwassen, ende dat zuijteijnde slaet aff.

 

Noten ^a veranderd uit socios. – ^b aanvankelijk als voirs. is, echter doorgehaald. – ^c-c door een andere hand boven de regel geschreven. – ^d door een andere hand boven de regel geschreven.

 

 

103. Cornelis Heijndricszoen alias Non Valet, woenende anden Dussen, seijt dat hij een jaer oft twee gebruijct heeft van Jan Janssen ende Cornelis Janssen te Breda ende Anthonis die Wersprake tot Dordrecht een weer aen Boijen Grient tusschen Claes Aertszoen Grient aen die westzijde ende Boijen Grient aen doostzijde, ende is belendt vande Middel tot der Alm toe, ende is ontrent twee of drie hont bewassen mit rijet ende duijl, ende geefter tsjaers af achtien stuvers, ende is hem bij ons gelast geen gelt te geven dan den keijser, dairop Cornelis seijde dat hij liever zijn handen af treckt vander huijere, ende wij hebben hem geboden^a zijn handen vanden lande te trecken ende den keijser dair mede te laeten bewairden.

 

Noot ^a veranderd uit verboden.

 

 

104. Jan Mens, woenende tot Almkerck, zeijt dat Hubert Herperszoen als getrout hebbende die weduwe van Adriaen Eemonts, woenende tot Almkercke, ende Pieter Mathijssen tAlmkerck gerechticht zijn indie Goede Poerte, achtervolgende den brief mit een transfix die hij ons thoende, ende zeijde dat die voirs. persoenen nijet wel comen en mochten. Wij hebben hem gelast dat hij Hubrecht zegge bij ons te comen donderdage mit Pieter Mathijs oft zijn gemachtichde.

 

 

105. Die voirs. Jan van Beijnen, woenende aen die Dussen, oudt ontrent XL jaeren, seijt dat hij inden Dussen geboeren is ende heeft veerthien jaeren mit zijn vader op die Groote Laere gewoent, twelck is wel twintich jaeren geleden, ende dat alsdoen daer gewassen was amer ende oick haver, ende was die Laere doen hoech landt, maer binnen mochten^a wel eenige pannen zijn die gehoicht zijn mit die hoege vloet, aen die noortzijde tusschen den dijck ende tlant, daer veel waters plach te liggen, ende is sichtent aen die canten meer geleecht dan gehoecht, ende aen die zuijtzijde slaetse zeer aff. Seijt dat indie grient lach een groote vloese^b van drie oft vier mergen, twelck nu verlant^c is, maer die paerden gaen daer noch wel te knijen in, ende plach duijl ende diergelijcke te zijn, ende ten mach nijet aenwassen alsoe tkerckhoff daer voer lijdt, ende tkerckhoff en wast zoe zeer aen die noortzijde nijet aen alst aen die zuijtzijde af slaet, zoe dattet binnen zijnen tijde beter geweest is dant nu is.

 

Noten ^a aanvankelijk mogen, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – ^b veranderd uit vloere (?). – ^c aanvankelijk gelant, echter ge doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd in ver.

 

 

21 april 1523

Den XXI^en aprilis.

106. Roeloff van Drongele zeijt dat hij die ambochtsheerlicheijt van Almsvoet mit die visscherie aldaer houdt te leene vanden heere van Etten ende van Meeuwen, daer van hij heeft den leenbrief in date anno ^a XIIII^C XC, hadde oick dair van sentencie vanden Grooten Raedt tot zijnen voirdeele, roerende die visscherie. Hij hadde oick int jaer XV^C, den XXII^en maii, een aenvangbrief vanden bailiu ende mannen van Zuijthollandt aende visscherie van Almsvoet, inhoudende dat hij daer in blijven soude tot hij mit beteren rechte dair uuijtgewonnen soude werdden. Wij hebben hem gelast ons binnen acht oft thien dagen te thoonen die voirs. sentencie, ende oick wat recht dat die heere van Meeuwen heeft om hem dat ambocht ende visscherie in Almsvoet te verlijen, alsoet liggende is in Zuijthollandt, ende of hijt te leene houdt vanden keijser als grave van Hollandt.

 

Noot ^a aanvankelijk XV^C, echter doorgehaald.

 

 

107. Baris Janssen de vogelaer, woenende tot Sinte Geertruden Berge, oudt ontrent XC jaeren, seijt dat hij tot Werckendamme geboren is ende heeft daer gewoent ontrent vijftich jaeren, ende dander veertich jaeren heeft hij alhier inden Berge gewoent. Seijt dat hij al zijn leven mit vogelen ende visschen heeft om gegaen, ende zulcx weet hij dat Almsteijn leijt aende noortzijde vanden Alm, ende en is nochtans nijet in tLandt van Althenae, alsoe die Graeff sceijt^{a b} dat Lant^c van Althena van Zuijthollandt, ende oick heeft hij die Alm doen soucken mit Jan die Bode. Seijt dat over vijftich of tzestich jaeren hij^a geweten heeft dat aen beijde die zijden van Backers Kil liggende buijten die dijcken van Werckendam geweest zijn rijsen aenwassende, ende worden bij deen ende dandere gesneden die zeijden tlant gehuert te hebben, ende meester Claes tot Werckendam cochte inden selven tijde veel lants om cleijne prijsen. Seijt dat tlandt aldaer veel aengewassen is, maer hoe groet oft hoe cleijn en weet hij getuijge nijet.

 

Noten ^a door een andere hand boven de regel geschreven. – ^b aanvankelijk seijt, echter doorgehaald en boven de regel veranderd in beijt(?), ook doorgehaald. – ^c veranderd uit tLant.

 

 

22 april 1523

Den XXII^en aprilis.

108. Willem Jan Adriaenssen alias coman Willem, woenende tot Sinte Geertruijden Berge, oudt ontrent LXXIII jaeren, seijt bij zijnen eede naer wij hem die getuijgenisse over twee jaeren voir ons gedaen gelesen hadde, dat tinhouden van dien waer is gelijck daer gescreven staet. Seijt voirts dat Almsteijn is een werfken vol gesteente ende daer en wast nijet aen, ende leijt aen die noortzijde vanden Alm, welcke Alm loopt ontrent een halff mijle beneden Eemkercke^a inde Mase bij Hoechenisse, aldair hij getuijge wel veertich jaeren geleden gesien heeft die palen van der sluijs, daermen zeijde dat dAlm deur plach te loopen inde Mase, van welcke sluijsen Adriaen Verkerck stijlen ende balcken uuijtwan. Seijt dat oestwaert van Almsteijn, ruijm twee boechschoten waters ende up een laech water een halff knije diep^b, leijt Heer Ghijsbrechts Werf ende den Molen As, twelck in voirtijden plach te zijn een verscheijden werff, ende is nu binnen drie off vier jaeren aen Heer Ghijsbrechts Werfs gewassen ende zijn onder hem beijden groot ruijm onderhalff mergen mit duijl, ruijchte ende anders dairop staende. Ende is Heer Ghijsbrechts Werff een hooge werff, maer daer en wast nijet veel hoijs op, ende en weet nijet wiet gebruijct oft bevischt, alzoet tAlmkercke gebruijckt werdt, ende loopt dAlm aende zuijtzijde van beijde die werven, twelck hij weet alsoe hij daer ontrent heeft gevischt ende bevonden datter ruijchte ^c inden Alm was als slipwortelen ende diergelijcke, ende is die gront inden Alm slijck swart ende zeer moruw onder deerste corste. Seijt dat oestwaerts daer aen leijt een duijl bosch ende riet bosch, groot een derdendeel van een mergen, hij en weet wiet gebruijct. Seijt dat daer oestwaerts aff leijt die Groote Alm ende een ander werff genaempt die Cleijne Werf die nu aenden Grooten gewassen is, ende plach die Grooten Alm dat kerckhoff te zijn, alsoe hij daer menschen hoofden, schenckelen, crucen ende stucken van kisten^d gesien ende gehandelt heeft, ende zijn beijde een groote mergen lants groot, ende slaen aff aen die zuijt ende westzijde, ende aen die oestzijde wassen aen, en weet nijet hoe die Alm daeraen loopt zuijden oft noorden, alsoe om die werf veel staken staen die bij staende lande boomen geweest zijn, ende aen die westzijde ende aen die noortzijde ist in veel plaetsen moruw ende swart slijck, gelijck inden Alm plach te wesen. Seijt dat twee appel worpen oestwaert van daer leijt een werf genoempt Jan Boijen Werff, groot mit houdt, ruijchte, duijl ende riet wel II½ mergen, ende en is boven eenen voet waters nijet op een^e lage ebbe ende wast zeer aen. Ende van alle die voirs. werven en weet hij getuijge nijet wije die besit noch hoe die Alm daer loept. Seijt dat daeraen oestwaerder leijt dat Oude Veer, ende is aen Jan Boijen Werff gewassen, dat men mit geenen schuijten duer en mach, ende is ontrent een halff mergen groot mit riet, ruijchte ende duijl ende daer staet een boom oft twee up ende luttel hoijs. Seijt dat recht oestwaerts daer af leijt den dijck van Almkerck, die Corren van Almkerck noortoistwaert ende die Corn^f ende die Lare ende Broeders huijs leggen zuijtwaert van daer. Seijt dat die Hoichweij alias tEelandt leijt zuijtwest van tOude Veer ende te middel in tEeelandt oft Hoichweij leijt Monsterkerck oest ende westwaert van Broeren huijs. Seijt dat die Dussensche sluijs loept inde Mase, die daer verlant is, ende aldaer aen die zuijtzijde vander Mase leijt zeker landt breedt ontrent twee boech schoten, ende en weet hij getuijge nijet wiet gebruijckt. Seijt dat vanden Dussen sluijs zuijt oestwaert leijt een werfken rontom int water, genoempt dat Eelandt, groot ontrent een halff mergen, en weet nijet wient toebehoirt. Seijt dat ande zuijtzijde vander Mase, zuijtwest vander Meeuscher sluijs, leijt een eelandt genaempt dInlage, ende is groot bijde drie mergen, toebehoirende Willem van Gendts erfgenamen, woenende ter Capelle, dair van een genaempt is meester Cornelis. Seijt dat in Capelle ende Besoijen zeer aengewassen is, maer hij getuijge en weet daeraf geen bescheijt wient toebehoirt, dan dat landt in voirtijden veel moeren geweest zijn ende, als zij uuijtgedolven waeren, zijn blijven liggen, twelck hij getuijge gesien heeft. Seijt dat hij getuijge ontrent twintich of dertich jaeren wel geweest heeft te Besoijen ende daer ontrent, aldaer hij veel waters alsdoen sach twelck nu schoen lant is, ende is twater bij zijn gehuegen wel een derdendeel nauwer dant pleech, en loept oick twater soe hoech opwaerder nijet alst pleech. Seijt dat aende cante vanden watere te Capelle ende Waspijck hij getuijge, soe lange hem gehuecht, gesien heeft te veel steden groote zware willegen boomen staen wassende, die daer alsnoch staen bijcans aenden cante vanden watere, zoe dattet alsdoen landt was daert nochtans nu aengewassen is, maer onnae^g soe veel alst tot Besoijen aengewassen is. Zeijt dat Haertswaert leijt aende noortoistzijde^h vander Mase ende zuijt vanden Alm tusschen Stakenborch ende die Mase, ende heeft hij getuijge daer upt kerckhoff dicwils visch gevangen, ende leijt aldaer noch een outaersteen cantelijck streckendeⁱ in daerde. Seijt dat Up Alm was een dorp, ende plach te staen daer die Groote Alm Werf leijt, dair hij hoofden ende gebeente heeft gesien ende liggen alsnoch, ende weet hij getuijge tgundt dat voirs. is uuijt sake als voeren, ende dat hij ontrent die voirs. plaetsen gehanteert heeft mit visschen ende vogelen als voirs. is.

 

Noten ^a Eem veranderd uit eene. – ^b veranderd uit dies. – ^c aanvankelijk vand, echter doorgehaald. – ^d veranderd uit kiesten. – ^e boven de regel. – ^f aanvankelijk Corren, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – ^g aanvankelijk een ander woord, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – ^h door een andere hand boven de regel geschreven. – ⁱ de rveranderd uit een andere letter.

 

 

109. Aert Janssen Molenaer ende Jan Janssoen de bode, gasthuijsmeesters van Sinte Geertruijden Berge, zeggen dat tgasthuijs voirs. heeft landt liggende aenden Dussen, hen gegeven bij Daniel vander Merwede bastaert, groot vierdalve mergen lants, liggende in Monsterkerck, gelegen op den westeren cant van eenen camp lants houdende zeven mergen, elcken mergen van vijff hondt, liggende tusschen Janneken van Muijlwijckx erfgenamen lande, liggende inden voirs. camp lants van zeven mergen oestwaerts, ende tusschen Waelwijck Pieter Zoens erfgenamen mit haeren medeplegers lande westwaert streckende van halff die Dussen totter halver Middelt toe, al blijckende bijden brief die zij ons dair van thoenden in date XIIII^C LXXII up den XV dach in februario. Seggen dat tlandt leijt buijten den dijck vanden Dussen ontrent Broeren huijs ende werdt gehuert bij Claes Maessen, woenende up den dijck vanden Dussen, ende gheeft henluijden tsjaers acht schilden min een quartier, hebben ons oick gethoent eenen anderen brief in date XIIII^C LXIIII, X^en decembris, inhoudende dat Adriaen Noeijdenzoen gegeven heeft Daniel vander Merwede bastaert vierdalff mergen lants, liggende onbedeilt ende onbesceiden mit den gasthuijse van Bergen gelegen aen Monsterkerck, daer oist aen leijt Aernt van Dijck ende Pieter Jacobszoen cum sociis, westwaert Walich Pieterszoen, streckende van halff de Dussen tot halff die Middelt toe.

 

 

110. Jonge Neel de mandemaker, oudt ontrent LXXV jaeren, woenende ten Berge, seijt bij zijnen eede dat Hardtswaert plach te liggen tuschen dAlm ende die Mase ende liep dAlm noortwaerts van Hardtswaerts, twelck hij getuijge weet alsoe hij die visscherie van Jan van Dussen, schout tot Breda, mit zijn gebroeders huerde ontrent XXX jaeren geleden, ende staken alsdoen inden Alm tot aen die zuijtzijde van Eemkercke, welck Eemkerck leijt aende noortzijde vanden Alm. Ende aen die noortzijde van Eemkercke plegen te bevisschen die luijden van Houweninge ende is wel veertich jaeren geleden, ende hij getuijge en weet int zeker nijet oft zijt huerden vanden heere vanden Berch. Seijt dat Houckenisse houdt LXXX mergen landts, ende leijt daer de Mase zuijden ende noorden loopt, ende leijt in Haerdtswaert, als hij getuijge van oude luijden heeft hooren seggen, ende dat de visscherije van^aHouckenisse gehuert werdde van Pieter van Slingelandt tot Dordrecht. Ende de selve staken zoe nae aen hem getuijge cum sociis, die de visscherie van Haertswaert hadden^b gehuert jegens die schout voirs., ^c dat hij getuijge cum sociis die visscherie van Haertswaert lieten loopen, ende bleef ongehuert alsoet inden somer vol groente compt datter geenen visch in comen en can, ende insgelijcx en wordt die visscherie van Houckenisse nijet verhuert, alzoe die visschers van des heeren van Nassou hemluijden te nae stonden. Ende weet hij getuijghe al tghuendt dat voirs. is uuijt sake als voeren, ende dat hij ontrent die voirs. plecken over lange gevischt heeft ende noch doet visschen, maer hij en compt te watere nijet.

 

Noten ^a boven de regel. – ^b door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – ^c aanvankelijk om, echter doorgehaald.

 

 

111. Thoenis Adriaenszoen, woenende ten Berch, zeijt dat hij met Loij Aertszoen ende Geerit Jacobs zoen^a, woenende up Hardincxvelt, geerft is in drie weeren op Aert de Loijen Bosche ende en weet nijet hoe groot die zijn, noch hoe die belent zijn, ende en wil tegens den keijser nijet pleijten, soe dat wij hem belast hebben zijn handt daer af te houden. Seijt bij zijnen eedt dat hij geen visscherien en heeft in Craiensteijn noch in Papendrecht, maer zijn broedere, genaempt Martijn Adriaenszoen, heeft een werken lants met griende ende rijs in Craiesteijn daer een poel op plach te staen andie Merwede zijde om op te vogelen, twelck hij getuijge wel gesien heeft, ende oick dat daer een spierinckschutte geset was aen die zuijtzijde vanden lande, gelijck zijn gebueren an beijden zijden om spierinck ende sulcke cleijne visschen te vangen, alsoe een ijegelick dede dat hij woude voer zijn landt daer ontrent gelegen mits datter nijemandt tegens en zeijde, ende woent die selve Mertijn, zijn bruedere, in Slijdrecht, ende Jan Coelenzoen, oick bruedere van hem getuijge, en heeft an die zijde vander Merwede lant noch visscherie ende tgene dat hij gehadt mach hebben heeft hij vercocht, twelck hij getuijge weet alsoe Jan, zijn bruedere, met hem woent.

 

Noot ^a door een andere hand in de rechtermarge geschreven.

 

 

112. Barthout Janszoen, woenende buijten Sinte Geertruijden Berge up die Mee, oudt ontrent LXXXVI jaeren, seijt bij zijnen eede ^a bet dan LX jaeren is geleden datmen buijten die stede van Sinte Geertruijden Berge nergens gaen en mochte te lande ofte wagene dan alleen doer die Veen Poirte, ende wije an andere poorten wilde wesen, mosten daer met schuijten vaeren. Seijt dat ontrent tzestich jaeren geleden eenen Gerinck Maertszoen vanden regierders vander stede vanden Berch angenomen heeft te maken den dijck die alsnoch leijt vander Koepoerte vanden Berch tot bij Steethoven^b toe ende soe verre als die heerlicheijt van Zuijthollandt streckt, ende was alsdoen an beijden zijden vanden dijck wilt ende onder water, soe datmen daer nijet gaen oft rijden mochte dan op kadijcsken die de goede luijden maeckten up thoichste van dattet landt aen quam, alsoe in sommigen plaetsen lagen eenige hoechten ofte hovelen, ende midts dat achter Drimmelen tlandt zeere af dreef, zoe ist aldaer in dien ham ande noortzijde vanden dijck zeer merckelicke angewassen, mitsdien oick dat die vanden Berch ende andere geerfde maickten somer kakens, zoe dat inden selven ham alsnu leijt costelick landt dair van die margen nu wel gelden soude hondert Rijnsche guldens. Seijt dat noch geen vijftich jaeren geleden en es dat hij getuijghe ende zijn gebueren vanden Mae^c, daer hij woenachtich is, twelck es ande noortzijde van Steelhoven^d een ure gaens vanden Berch, gevaeren es met die schuijte recht toe over dat landt tot an die molen staende buijten die Veen Poerte om aldaer te malen, ende was alsdoen tlandt wel alsoe lage datmen tot somtijden wel met hoeden daer over gevaeren soude hebben, ende tlandt was tot sommige steden wel een mans lanckte onder water. Seijt dat hem wel gehoecht datmen tlandt an beijden zijden met cleijn ackerkens van ontrent anderhalff roede groot int vierkant plach toe te maken midts worpende dat een landt up tandere, alsoe dat landt hoegende, ende tghene datmen uuijtgraefde was dat andere jaer weder vol beslijckt, twelck hij getuijge heeft zien doen Brouwer Michielszoen, woenende tot Dordrecht, ende en was ten selven tijde daer ontrent nergens geen hoechlandt dan eenige werfkens daer die huijsen voerden inbrexem vanden lande plagen te staen, uuijtgesondert twee oft drie mergen landts die den voirs. Brouwer Michielszoen plegen toe te behoeren, die noch bijnnen den cadijck leggen. Seijt oick dat hij ontrent zestich jaeren geleden ende al eer hij zijn huijsvrouwe troude, gesien heeft dat een Jan Boot sat bij zijn vier ende in zijn huijs, ende bewaerde zijn net daer hij die vogelen mede vinck, alsoe twater stont an die zuijtzijde van zijn huijs, welck huijs hij getuijge naemaels vanden selve Jan Boot cofte, ende alsdoen heeft hij getuijge int tselfde water meercoten, eijeren ende gans eijeren gehaelt, loopende wel tot zijn middel toe int watere, welcke gront met den anderen gronden dair ontrent zichtent verlant es, zoe dat daer nu wel leggen tot twee hondert margen toe goet landt daermen haver, garst ende anders up zaet, ende oick eensdeels weijlandt. Seijt dat die voirs. anwassen leggen vanden Dwaersstege leggende indie Leegemae tot der stede vanden Berch toe, twelck in voertijden meest al water geweest es ende nu landt geworden. Seijt dat ontrent XXIIII oft XXX jaeren herwaerder ende cortter eerst angenomen zijn die grienden staende buijten die Koepoerte voirs. ande zuijtzijde vanden wech tot die Donge toe ende alsoe streckende neffens den dijck wel twee boechschoten weechs verbij dat Verlaet tot dat landt vanden heere van Nassou toe, twelck es Brabandt ende is dit al costelijck landt. Seijt dat het Verlaet es een water, liggende nijet varde van Steelhove^e, daermen van Steelhoven vaert nae dat cathuijsers cloester. Seijt dat die voirs. grienden meest toebehoiren den poerteren vanden Berch als Aert Molenaer, die bagijnen, Aert Meuszoen ende dat capittel vanden Berch ende meer andere die Adriaen die Decker wel sal weten te noemen. Seijt dat an die noortzijde vanden voirs. dijck geerft zijn die voirs. bagijnen ende anderen die hij nijet en weet te noemen, ende alsoe men daer oncosten heeft up dat landt ende margen daertoe gezworens gestelt zijn, souden die selfde gezworens vanden eijgenaers vanden selven lande beter bescheijt weten te zeggen. Seijt dat over die Dongen ende tusschen die Dongen ende dat cathuijsers cloester gelegen is een eijlandeken van vier oft vijff margen groot, dat Aert Meeuszoen seijt hem vercoft te zijn, ende is daer van questie tegens dat gerechte vanden Berch die willen seggen dattet die stadt toebehoirde, ende es goet weijlandt. Seijt dat eenigen van Delft ende Rotterdam willen zeggen eijgendom te hebben an dat landt, leggende andie zuijtwestzijde van tslot buijten den Berch, die welcke daer van brieven hebben, maer laeten tselfde landt nu leggen int gemeijn. Seijt dat nae zijn beste onthoudt ontrent tzestich jaeren geleden dat hij getuijge met anderen gebueren vander Mae heeft tot versoucke vanden ^f kathuijsers buijten den Berch helpen tot bedijcken die Haer Sloet, twelck was een dieppe sloet, wel vijftich voeten wijt ende twee vamen diep, daer ebbe ende vloet doer quam, zoe dat tselfde veel landts met hem nam, maer nae dat tselfde toe gedammet ofte toe dijckt es, zoe es dat landt aldaer zeer bewassen ende goet^g landt geworden, daer van een Maertijn Thoniszoen een deel in huijeren heeft naer zijn beste weten. Seijt dat al eer die Haersloet toegedampt was en was daer ontrent nijet veel lants, maer was meest al laech slijckijch landt daermen nauwelick een half soude hebben mogen op houden, uuijtgesondert de hoegerugge die welcke uuijt dat cloester liep nae dat Verlaet ende alsoe tot Steelhoven toe, ende was die rugge breedt ontrent eenen slach van eenen bal ende, alsoe die Haersloet dwaers doer die rugge liep ende die scepen van sGravenmoer met haeren turf dagelicx doer quamen, is mitsdien aldaer veel lants afgespoelt, waerbij die cathuijsers die Haersloet toegedampt hebben als voers. es, zoe dat die van sGravenmoer moeten dagelicx met haeren turf vaeren tVerlaet om, ende met desen wast dat landt vanden cathuijsers an allen canten an. Seijt dat hij nijet en weet vanden Broucke dan dat een Brouck^h leijt in Brabant tusschen die cathuijsers ende Oesterhoudt.

 

Noten ^a aanvankelijk dat, echter doorgehaald. – ^b de t veranderd uit een l. – ^c aanvankelijk Mee, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – ^d veranderd uit Steeckoven. – ^e veranderd uit Steckhove. – ^f aanvankelijk Mae, echter doorgehaald. – ^g veranderd uit groet. – ^h door een andere hand veranderd uit bruijckt.

 

 

113. Herber Adriaenszoen aenden Dussen seijde gerechtich te zijn inde Molewerff of Capelle Werf, ende soude maendage of dijnssendage weder comen met zijn besceijt.

 

114. Pieter IJel Claeszoen, woenende ten Berch, oudt ontrent LXXXVII jaeren, seijt bij zijnen eede dat hij in Slijdrecht geboeren es, aldaer hij wel vijftich jaeren gewoent heeft, ende hem meest geneert met visschen, waer uuijt hij weet dat die Grave leijt zes hondert roeden vander Merweden dijck int Cortambocht, Lanckambocht, Houweningen^a ende Warckendam ende in Craiesteijn Ambocht vijfhondert roeden vanden uuijterdijck af, ende heeft hij getuijge met zijn mede visschers, die den visscherijen vanden ouders van Roelof van Drongelen gehuijert hadden, tselfde alle^b jaeren eens gaen meten ende is die Grave goet te kennen, alsoe die gront aldaer zeer socht es ende men mach met een stock diep daer in steken, twelck men int ander landt nijet doen en mach. Seijt dat die Middelwaert leijt an die noortzijde vanden ouden dijck leggende over Giesendam int Cortambocht tusschen die Marwede ende den ouden dijck daer die peerboom staet. Seijt dat die selfden ouden dijck loept zuijtoestwerder up nae Werckendam, zoe dat die zegenworp ende leijt an die noertzijde vanden ouden dijck ten Marwede an, ende insgelijcx leggen die Middelwaert ende Jonge Jans Waert an die noortzijde vanden ouden dijck, ende die Oude Wiel leijt meest al binnen sdijcx alsoe die hoechte, liggende up die Werckendamsche kille, den ouden dijck geweest. Seijt dat den ouden dijck loept upt noerteijnde deur Aert de Loijen Bosch, ende die aenwassen liggen aldaer aen die zuijtzijde vanden dijcke. Seijt dat hij getuijge gehuert heeft die visscherie van Drongelen geleden ontrent XXV oft XXVI jaeren, ende streckt zijn visscherie vanden Grave zuijtwaerder naer de Mase ende rekende van Onser Vrouwen huijsken, staende up den houck van Slijdrecht, zuijtwaerder op tot die helft vander Mase. Seijt dat ontrent drienvijftich of vierenvijftich jaeren geleden alsmen tLandt van Althenae bedijckte, hij getuijge dairmede geweest is ende weet wel dat alsdoen aen Werckendam al vlack water stondt sonder eenige aenwassen. Dan mochtmen wel sien die hoffsteden ende dat daer wat rijskens achter stonden, ende die kercke vanden Werckendam^c stont alleen op een hovelken, ende die grienten die daer nu staen zijn al aengewassen sichtent die tijt harwaerder. Seijt dat hem getuijge wel geheucht dat die visscherije, die nu de heere van Heel verhuert, plach verhuert te werden bijden heere van Drongelen als leen gehouden vanden hofstede van Meeuwen, sonder dat hij weet hoe lange tselve geleeden^d mach zijn. Seijt dat die gasthuijs meesters tot Dordrecht over die tzestich jaeren plagen te visschen oft doen visschen in Ottegat, twelck nu verlandt is, ende bevisschen nu ontrent Craijesteijn. Seijt dat een Adriaen Jan Tiellezoen, die plach tot Slijdrecht te woenen, die selve kil van Ottegat te bevisschen, ende alsoe hij getuijge ende andere van Slijdrecht dairmede visschen wilden, is de selve Adriaen geloopen aenden gasthuijsmeesters van Dordrecht ende heeft die visscherie van hemluijden gehuert, ende sichtent hebben de gasthuijsmeesters die visscherie verhuert tot dat het diepte aldaer verliep, ende daer naer hebben zij laeger toegetast ontrent dat kerkchoff van Craijesteijn, twelck is wel vier of vijf boechschoten westwaerder van Ottegat, alsoe Ottegat plach te leggen tegens die Slijdrechtsche Wiel over, ende tvoirs. kerckhoff leijt zuijtwest vander Slijdrechtsche kercke. Seijt dat ontrent Raemsdonck lancx den lande wordt die visscherije gebruijct bijden geenen die daer woenen, ende elcx vischt op zijn eijgen landt. Seijt dat over die vijftich jaeren geleden hem getuijghe geheucht dat die visschers ontrent Slijdrecht plagen inden principalen tijdt hueren visschen te bringen ten afslage tot Slijdrecht up die wiel, aldaer die vischcoopers van Dordrecht ende andere quamen die visch coopen, twelck hij getuijge wel tot thien verscheijden reijsen gesien heeft, ende als een maent oft dairontrent die affslach daer geweest was^e hebben die van Dordrecht tselve verboden. Seijt datmen tot Streeffkerck oick visch aff te slaen plach, aldaer hij getuijge over die hondert salmen gebracht ende vercocht heeft, ende insgelijcx plachmen affslach vanden visch te doen tot Leckerkerck, aldaer hij getuijghe wel vijftich salmen mit die wagen gehaelt heeft.

 

Noten ^a door een andere hand boven de regel geschreven. – ^b veranderd uit allen. – ^c aanvankelijk Wercke, door een andere hand aangevuld. – ^d aanvankelijk gehouden, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – ^e aanvankelijk is, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd.